Mayısta TÜFE zirve yaptı

Zafer Özcivan

Ekonomist-Yazar

Merakla beklenen ve hepimizin tahmin ettiği gibi mayısta pik yapacağını tahmin ettiğimiz enflasyon oranları gerçekten zirve yaptı. Önümüzdeki ay yani haziranda da yüksek çıkacağını tahmin etmek zor değildir. Çünkü bugüne kadar yetkililerden yapılan açıklamalar bu yöndedir. Enflasyonun yükselmesi çok kolay, düşmesi ise çok zor olan bir özelliği vardır. Örneğin diş macunu gibi sıktıkça çıkara ama geri dönmesi çok zordur.

Hepimizin bildiği gibi geçen dönem yaklaşık iki yıldan fazla uygulanan yanlış para politikalarından dolayı enflasyon sürekli yükseldi ve günümüzde de yükselişini sürdürmektedir. Geçen yıl yapılan son genel seçimlerden sonra iş başına gelen ekonomi yönetimi uygulanan para politikasından 180 derece dönüş yaparak reel para politikasına dönmesine rağmen bugüne kadar yükseliş eğilimi devam etti. Az önce söylediğim gibi enflasyonu düşürmek zaman alacaktır. Ekonomi yönetimine kim gelirse gelsin durum değişmeyecek yani düşmesi için zamana ihtiyaç olduğu aşikârdır. Ekonomi yönetimine göre 2028 yılında tek haneli oranları göreceğiz ki tabii o zamana kadar dayanabilirsek göreceğiz.

Ekonomi Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve geldiğinden bu yana enflasyon oranlarına göz atacak olursak;

Aylar  TÜFE (%)

Mayıs 2023     38,21

Haziran 2023  38.21

Temmuz 2023 47.83

Ağustos 2023 58.94

Eylül 2023      61.53

Kasım 2023    61.98

Aralık 2023     64.77

Ocak 2024      64.86

Şubat 2024     67.07

Mart 2024       68.50

Nisan 2024     69.80

Mayıs 2024     75,45

olarak gerçekleşmiştir.

Yani göreve geldiğinden günümüze kadar enflasyon oranları yükselerek gerçekleşmiştir.2024 yılının ikinci yarısında enflasyon düşme eğilimine girecektir. Çünkü geçen yıl temmuz ve ağustos aylarında, şubatta yaşadığımız deprem felaketi nedeniyle oluşan bütçe açığını kapatabilmek için başta akaryakıt olmak üzere sık sık yapılan zamlar ve vergi oranlarında yapılan artışlar sebebiyle Temmuz 2023 ve Ağustos 2023 aylarında aylık enflasyon aylık %9-9,5 oranında gerçekleşmişti. Bu yıl tahminen aynı aylarda %3,5-4 olacağı düşünüldüğünde enflasyon baz etkisiyle düşecektir. Halk arasında enflasyon düşmesi fiyatların geriye gelmesi şeklinde anlaşılmaktadır ve yanlıştır. Örneğin bugün enflasyon %75 ise ağustos ayında %55 e düşerse fiyat artışları %75 den %55 e düşecektir. Yani fiyat artışları devam edecek ama eski oranda değil, daha düşük oranda olacaktır. (Dezenflasyon)

Enflasyonun gerçek anlamda düşmesi yetkililerin de açıkladığı gibi 2028 yılında tek haneli olacaktır. Çünkü normal ekonomik dengelerin sağlanması kolay değildir ve zaman alacaktır. Orta vadeli planda hedeflenen 2024 yılsonu enflasyonu %36 idi ancak geçtiğimiz günlerde merkez bankası başkanımız tarafından %38 olarak revize edildi. Bana sorarsanız bu oranın tutması mümkün gözükmüyor. Çünkü bütçe açığımız ve dış borçlarımız göz önüne alındığında bu açık vergi veya zamlarla kapatılabilir. Nitekim otoyol ve köprülere gelen zamlar, kira beyannamesinde 33 bin TL lik muafiyetin kaldırılması, işletmelerde cironun %15’i oranında minimum kar rakamı baz alınacak olması, içki ve sigaraya yapılan zamlar bütçe açığını kapatmak içindir ve devam etmesi kaçınılmazdır. Dolayısıyla yılsonu için %50 hedefi iyimser bir tahmindir.

Döviz kurları yaklaşık iki aydan bu yana yatay bir seyir izlemektedir. Bunun sebebi merkez bankasının döviz alımı gerçekleşmesidir ve düşmesini önlemektir. Rezervlerimiz bu süre zarfında -62 milyar dolardan artı değerlere gelmiştir. Çünkü yabancı para girişleri hızlanmıştır ve ekonomiye olan güven yükselmiştir. Ancak gelen bu paraların büyük bir kısmı CARRY TRADE yöntemiyle gelmiştir ve bir süre sonra geldiği gibi gidecektir. Yani taşıma suyla değirmen döndürmeye çalışıyoruz. Önemli olan yurt dışından gelen girişimcilerin sabit yatırım yapmasıdır. Yani üretime yapılan yatırımdır. Gelip geçici para girişleri çözüm değildir.

Yukarıdaki bilgiler TÜİK verilerine göre düzenlenmiştir. Bildiğiniz üzere TÜİK bir devlet kurumudur ve güvenmek zorundayız ama maalesef bu kurum vatandaşlar arasında güvenilirliğini kaybetmiştir. Zaten bundan bir süre önce %65 olarak açıkladığı enflasyon oranının gerçek anlamda %96 olarak gerçekleştiğini beyan etmiştir. Bir başka konu da enflasyon oranı hesaplanırken yaklaşık dört yüz çeşit ürünün fiyatlarının baz aldığı ancak bu ürün çeşitlerinin mahkeme kararı olduğu halde açıklanmamış olmasıdır. Gerçek enflasyon halkın yaşadığı orandır ve TÜİK rakamlarının neredeyse iki katıdır. Ekonomi araştırma grubu ENAG tarafında açıklanan ora-n %120 dir ve gerçeğe yakındır.

TÜİK’dan aldığım mayıs ayına ait tüketici fiyat endeksi bilgileri aşağıdaki gibidir.

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %75,45, aylık %3,37 arttı

TÜFE'deki (2003=100) değişim 2024 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre %3,37, bir önceki yılın aralık ayına göre %22,72, bir önceki yılın aynı ayına göre %75,45 ve on iki aylık ortalamalara göre %62,51 olarak gerçekleşti.

Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup %50,85 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %104,80 ile eğitim oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2024 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup %1,01 ile haberleşme oldu. Buna karşılık, 2024 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %9,60 ile giyim ve ayakkabı oldu.

Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5'li Düzey) 2024 yılı mayıs ayı itibarıyla, 23 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 6 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 114 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

Özel kapsamlı TÜFE göstergesi (B) yıllık %72,99, aylık %3,77 oldu

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'deki değişim, 2024 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre %3,77, bir önceki yılın aralık ayına göre %23,05, bir önceki yılın aynı ayına göre %72,99 ve on iki aylık ortalamalara göre %66,53 olarak gerçekleşti.

Yukarıda TÜİK verilerine göre halkın en çok kullandığı birimlerin sağlık, ulaştırma ve eğitim olduğu gerçeğini göz önüne alırsak sağlık %77,67; ulaştırma %79,10; eğitim %104,80 olarak verilmiştir. Bunların ortalaması olan %87,19 ise TÜİK’in gerçek enflasyonudur.

Kaynak: TÜİK