Liderlikte rol-model olmanın önemi

Yücel UYGUN

DBA Consulting Eğitim ve Danışmanlık

“Öğüt verecek insana değil, örnek olacak insana ihtiyaç var.”

Mevlânâ

Bir gün anne ve baba karınca, yavrularını etrafında toplamış ve onlara iyi karınca olmak konusunda ders veriyorlarmış. Anne baba karıncanın şu sözlerini, tüm yavru karıncalar dikkatle dinlemişler:

“Yavrularım, sizden bir isteğimiz var; çok iyi karıncalar olacaksınız.”

Yavru karıncalar, birbirlerine şaşkın bir şekilde bakmışlar ve söylenmişler, “İyi ama biz nasıl iyi karınca olunur, bilmeyiz ki…” ve panik yapmaya başlamışlar… Anne baba karınca duruma hemen müdahale etmiş.

“Tamam tamam… yavrularım, siz hiç merak etmeyin. Biz bu konuda size yardımcı olacağız. Kendinize bizi rol-model alacaksınız. Çok basit, biz ne yapıyorsak siz de onu yapacaksınız. Anlaşıldı mı?..”  Yavru karıncalar hemen sevinmişler. “Aaa kolaymış, tamam o halde biz her zaman sizin takipçiniz olacağız…” Ve gerçekten de öyle yapmışlar.

Ömür dediğin nedir ki… Anne baba karınca yaşlanmış ve çocuklarını tekrar etrafına toplamış ve geri bildirimde bulunmuşlar: “Yavrularım, sizi gönülden tebrik ediyoruz. Tam da bizim istediğimiz gibi iyi karıncalar oldunuz. Gözümüz açık gitmeyeceğiz…”

Ördeklerin dünyasında da benzer bir durum yaşanmış. Anne ve baba ördek, yavrularını etrafına toplamış. İyi ördek olmakla ilgili ders vermişler. Burada da karıncaların rol-model anlayışına yakın bir süreç yaşanmış. Yavru ördekler, anne ve baba ördeğin, “Sizlerden iyi ördekler olmanızı istiyoruz…” dileğine şaşkınlıkla bakakalmışlar. Sonra da ebeveyn ördekler, onları rahatlatmış:

“Bizi takip edin, ne yaparsak siz de onu yapın…”  

Ve yavru ördekler yaşamları boyunca ebeveynlerini takip etmişler ve anne baba ördek yaşlandığında çocuklarına övgülerini dile getirmişler:

“Aferin sizlere, harika ördekler oldunuz. Biz ne yaptıysak, fazlasıyla uyguladınız. Bize bu duyguyu yaşattığınız için size teşekkür ediyoruz ve sizinle gurur duyuyoruz…”

Aslında konu diğer hayvanlarda da çok değişmiyormuş; rol-model olmak ve süreç sonundaki geri bildirim genelde hep aynıymış…

Ve sıra insanın hikâyesine gelmiş. Burada da karınca ve ördeklerde olduğu gibi bir yaşam varmış. Yavru insanlar, anne baba insanı takip etmişler hep fakat ilginçtir ki, sürecin sonunda istedikleri gibi bir geri bildirimle karşılaşmamışlar. Anne baba insan yaşlandığında, çocuklarını etrafına toplamış ve serzenişte bulunmaya başlamışlar:

“Yazıklar olsun size. Hiç bizim istediğimiz gibi insanlar olamadınız. Tüm emeklerimiz boşa gitti…”

Ve hikâyenin sonunda çocuklar çok şaşırmış: “İyi ama neden? Biz hep sizi takip ettik, siz ne yaptıysanız bize de onu yaptık. Bize haksızlık ediyorsunuz.” demeye başlamışlar…

Rol-model olmaya yönelik yukarıdaki hikâyeyi özellikle liderlik eğitimlerimde anlatırım. Birçok katılımcının yüzünde hemen -onaylarcasına- bir tebessüm beliriverir. Gerçek/örnek bir rol-model olmanın şüphesiz ki, liderlikte -ve tabii ki ebeveynlikte- çok önemli bir yeri vardır. Vizyon sahibi ekip liderleri duruşlarıyla, yaptıklarıyla, alışkanlıklarıyla, değerler üzerine inşa edilmiş hedefleriyle ve hayata dair belirlemiş oldukları büyük resimleriyle ekipleri için örnek oluştururlar.

Gerçek bir rol-model olan liderin bazı davranışları aşağıdaki gibi olabilir:

• Yaptığımı değil, dediğimi yap anlayışından uzaktır
• İyi bir dinleyicidir (Günümüzde çatışmaların çoğu insanların birbirini etkin bir şekilde dinlememesinden kaynaklanıyor.)
• Hedeflerini değerler üzerine inşa eder ve bunları uygular
• Şirket içindeki herkese, önce birey oldukları için değer verir (Bu iletişimin altın kuralıdır)
• Toplantılara/görüşmelere zamanında katılır (Özellikle ekibiyle olan toplantılarda veya görüşmelerinde “Ben yöneticiyim, onlar bekleyebilir” anlayışından uzaktır.)
• Şirket kurallara/prosedürlerine uygun davranır
• Yardımseverlik yaklaşımına sahip olduğu her halinden bellidir ve bu tutumu ekibe de bulaşır
• Delege edilmemesi gereken konularda işleri başkasına yığmaya çalışmaz vb.

Şirketlerde genellikle birim yöneticisinin çoğu davranışı ekibe yansır. Davranışların çoğunda ekip lideri rol-model alınır. Gülümsemeyen bir liderin gülümseyen bir ekibinin olması pek olası değildir, zamanlama konusunda başarısız olan bir yöneticinin ekibi de zaman yönetiminde zorlanacaktır veya lider bencil davranıyorsa ekipte biz bilinci oluşamaz vb. Tabii ki her zaman istisna durumlar olabilir; kendini geliştirmiş bir çalışan -özerk tutumuyla-, her şeye rağmen harikalar yaratabilir…

Son söz; gerçek/örnek rol-model olan lider, gelecekte, ekip içinde farklı liderlerin de ortaya çıkması için zemin hazırlamış olur. Ve bu yaklaşım, liderliğin önemli kurallarından biridir.