Latin Amerika’nın kıvrımları
Arjantin ön seçiminden sonra geçen hafta Uruguay ve Ekvator, başkanlık seçimlerini yaptı. Seçimlerin sonucundan daha önemlisi her iki ülkede seçim kampanyalarının “kanlı” geçmesiydi. O kadar ki, Ekvator’da 3 aday birbiri ardınca seçim kampanyası döneminde kurşunlanarak öldürüldü. Bütün bunlar ister istemez ”Latin Amerika’da ne oluyor?” dedirtti. 21.yy’da demokrasinin yükseldiği yer olarak alkışlanan bu kıtada çarklar geriye mi dönüyordu? Bu kıtanın nabzını en iyi Latinobarometre verir. 1995’den bu yana her ay düzenli olarak kıtanın 17 ülkesinde vatandaşa kanaatlerini sorar. Bu kamuoyu yoklamasının anlamlı yanı, soru formatının aynı kalması. Bu nedenle, eğilimin ölçülmesi olanağını veriyor.
Buna göre, “demokrasi”nin bir rejim olarak tercih edilme eğiliminde düşüş var. Oran sadece %45. Oysa 2015’de insanların %60’ı demokrasiden yanaydı. Ancak bu düşüşün bir başka boyutu daha var: “Otoriter” rejim arayanlar %20’ye, “Benim için rejimin ne olduğunun önemi yok” diyenlerin oranı %30’a yükselmiş durumda. Evet gençler için; “demokrasi her türlü rejime tercih edilen tek seçenek”. Ama kıtada geçmiş faşist iktidarları anımsamayan gençler için bu oran çok anlamlı çıkmıyor, bunun altını çizmek istiyorum. Buna bir ek yapalım: Yoklamanın yapıldığı 17 ülkenin 15’inde “en popüler lider” otoriter uygulamalarıyla öne çıkan El Salvador lideri Nayib Bukela. Ama benzer uygulamalarıyla öne çıkan ne Ortega (Nikaragua), ne de Maduro (Venezuela) benzer bir oranı bırakın, hiç kabul görmüyor.
Nedeni var: El Salvador’da kişi başına gelir 4 bin 200 dolar, enflasyon ve işsizlik yok gibi. Oysa Nikaragua, 2 bin 100 dolarlık gelirle kıtanın en yoksul 2. ülkesi. Venezuela ise %3000’lik enflasyonu ve yoksulluk çizgisi altında yaşayan %90 nüfusu ile dünyada bir “model örnek” durumunda.
Bu yüzden Latinobarometre, “demokrasinin günbatımı”ndan çok, ekonomisini çözemeyen ülkelerde rejim çıkmazını anlatarak bizlere yaşamsal bir ders veriyor.
Dünya Değerler Endeksi, Profesör R. İnglehart’ın öncülüğüyle 1987’de başlatıldığında “İnsanlar ekonomik değişimde nasıl davranırlar?” sorusuna cevap arıyordu, cevap “olumluydu”. Soruyu tersinden okuyalım: “Ekonomik gerilemede insanlar yaşama nasıl bakar?” Cevabı belli değil mi?
GÜNÜN NOTU:
Batılı ülkelerde enflasyon düşüyor, işsizlik azalıyor, pandeminin etkileri siliniyor. Darısı gelişmekte olan ülkelere…