Kurumsal başarının temeli: Kültür denetimi ve sürekli gelişim

Prof. Dr. Necdet SAĞLAM

Anadolu Üniversitesi İİBF

Günümüzde şirketlerin, sadece finansal performans ya da teknik yetkinliklerle değil, şirket kültürü de ön plana çıkıyor. Şirket kültürü, çalışanların davranış biçimlerinden şirketin dış dünyadaki imajına kadar her şeyi etkileyen bir "görünmez el" gibi işler. Bu "el", şirketin değerleri, normları, gelenekleri ve beklentileri ile şekillenir ve iş hayatındaki başarısını doğrudan etkiler.

Barings Bank ve Enron gibi trajik şirket hikayeleri, kültürün şirketler için ne kadar kritik olduğunu bizlere hatırlatıyor. 1995'te Barings Bank, bir çalışanın (Nick Leeson) kontrolsüz finansal işlemleri nedeniyle tarihe karıştı. Benzer bir şekilde, Enron’un çöküşü, şirket etik kurallarının ihmal edilmesinin yıkıcı etkilerini ortaya koydu. Bu örnekler, kültür denetiminin gerekliliğini gözler önüne seriyor. Benzer örnekler, bugün dünyanın en büyük şirketleri için de önemli dersler sunuyor: Şirket kültürü yalnızca "güzel bir kavram" değil, stratejik bir zorunluluktur.

Kültür Denetimi: Neden Şart?

Bir şirketin sağlıklı bir kültüre sahip olması, müşterilerle ve çalışanlarla olan ilişkilerde uzun vadeli başarı getirebilir. Ancak toksik bir kültür, finansal zarardan itibarsal yıkıma kadar çok çeşitli sorunlar yaratabilir. Bu nedenle kültür denetimi, şirketlerin hem kendi çalışanları hem de paydaşları için daha sürdürülebilir bir sistem oluşturmasına yardımcı olur. Sağlıklı bir kültür, çalışan bağlılığını artırır, müşteri sadakatini güçlendirir ve kriz dönemlerinde dayanıklılığı artırır.

Kültür denetimi, organizasyonel risklerin erken tespit edilmesini sağlar. Ayrıca, şirketin değerleri ile çalışan davranışları arasındaki uyumu değerlendirir. Çoğu zaman, uyumsuzluklar şirket içindeki verimliliği olumsuz etkileyebilir. Denetim süreçleri sayesinde bu uyumsuzluklar zamanında tespit edilip giderilebilir.

Denetim Yöntemleri: Teknoloji ve Geleneksel Yöntemler

Kültürü incelemek için hem nitel hem de nicel yöntemlerden yararlanılabilir. Bu yöntemler, şirketlerin kültürlerini ölçmek, değerlendirmek ve gerektiğinde dönüştürmek için önemli araçlar sunar:

• Nitel Yöntemler: Odak grup görüşmeleri, çalışanlarla birebir mülakatlar ve yönetici geri bildirim toplantıları. Bu yöntemler, çalışanların hislerini ve görüşlerini anlamaya olanak tanır. Özellikle liderlik tarzlarının ve yöneticilerin şirket kültürüne etkilerinin değerlendirilmesi, bu yöntemlerin önemli bir parçasıdır.

• Nicel Yöntemler: Anketler ve veri analitiği kullanarak çalışan memnuniyeti, işten ayrılma oranları ve performans trendleri gibi metrikleri analiz etmek. Özellikle geniş ölçekli şirketlerde bu tür veriler, sistematik sorunları tespit etmede büyük bir avantaj sağlar.

• Yeni Teknolojiler: Yapay zekâ destekli duygu analizi ve büyük veri araçları, kültürel eğilimleri belirlemede giderek daha etkili hale geliyor. Çalışanların e-posta, anket ve diğer iletişim kanallarındaki ifadeleri analiz edilerek kültürel riskler ortaya çıkarılabilir.

Kültür Denetiminin Aşamaları

Kültür denetimi sistematik bir yaklaşımı gerektirir. Bu süreç genellikle şu aşamalardan oluşur:

1. Planlama ve Hazırlık: Şirketin kültürüne dair mevcut durum analiz edilir. Hangi alanların inceleneceği, hangi metriklerin ölçüleceği ve kullanılacak yöntemler bu aşamada belirlenir.

2. Veri Toplama: Nitel ve nicel yöntemler bir arada kullanılarak kapsamlı bir veri seti oluşturulur. Anketler, mülakatlar ve odak grup çalışmaları bu aşamanın temel araçlarıdır.

3. Analiz: Toplanan veriler ışığında kültürel yapıya dair güçlü ve zayıf yönler belirlenir. Özellikle çalışanlar arasındaki iletişim biçimleri, liderlik tarzları ve organizasyonel değerlerin işlevselliği detaylı bir şekilde değerlendirilir.

4. Raporlama ve Eylem Planı: Analiz sonuçları, liderlere ve yöneticilere sunulur. Bu sonuçlara göre bir eylem planı hazırlanır ve gerekli değişim süreçleri başlatılır.

Liderlerin Anahtar Rolü

Bir şirketin liderlik yapısı, kültürün temel taşlarındandır. Liderler, hem değerlerin uygulamada hayata geçmesi hem de bu değerlerin çalışanlara aktarılması için kritik bir role sahiptir. Bu nedenle liderlik, sadece karar alıcı bir mekanizma değil, aynı zamanda bir "kültür rehberi" olmalıdır.

Modern liderler, empati kurabilen, şeffaf ve iletişime açık bir yaklaşım benimsemelidir. Çalışanların geri bildirimlerini dikkate alan ve bu doğrultuda adımlar atan liderler, olumlu bir kültürün inşa edilmesinde öncüdür. Bununla birlikte, liderlerin kültürel değişim süreçlerine aktif katılım göstermesi, başarı için vazgeçilmezdir.

Sürekli Gelişim: Kültürün Evrimi

Kültür sabit bir yapı değildir; şirketin büyüklüğü, sektörü, hatta çevresel faktörlerle birlikte sürekli değişim gösterir. Bu yüzden kültür denetimi, bir "bir defalık" görev olarak görülmemelidir. Şirketlerin düzenli aralıklarla kültürlerini gözden geçirmesi ve uyarlaması, değişen dünyaya ayak uydurabilmeleri için kritik öneme sahiptir.

Özellikle pandemi sonrası dönemde uzaktan çalışma kültürü, birçok şirketin kültürel yapısını yeniden şekillendirmiştir. Geleneksel ofis ortamına bağlı olan şirketler, uzaktan çalışmaya geçişle birlikte kültürlerinde köklü değişiklikler yapmak zorunda kalmışlardır. Bu değişim, kültür denetiminin önemini bir kez daha ortaya koymuştur.

Kültür Denetiminde Karşılaşılan Zorluklar

Her ne kadar kültür denetimi, şirketlerin geleceği için kritik olsa da bu süreçte bazı zorluklarla karşılaşılabilir:

• Direnç: Çalışanlar ve liderler, kültürel değişime karşı direnç gösterebilir. Bu durum, denetim sürecini zorlaştırabilir.

• Ölçüm Problemleri: Kültür gibi soyut bir kavramın ölçülmesi, her zaman kolay değildir. Yanıltıcı veriler, yanlış sonuçlara yol açabilir.

• Kaynak Yetersizliği: Özellikle küçük ve orta ölçekli şirketlerde, kültür denetimi için gerekli kaynakların bulunmaması, sürecin eksik kalmasına neden olabilir.

•  Bu zorlukların üstesinden gelmek için güçlü bir liderlik ve stratejik bir yaklaşım gereklidir. Ayrıca, dışarıdan uzman danışmanlık hizmeti almak, sürecin daha verimli bir şekilde yönetilmesine katkı sağlayabilir.

Son Söz

Kültür denetimi, bir şirketin uzun vadeli başarısında vazgeçilmez bir unsurdur. Sistematik ve yenilikçi yaklaşımlarla, şirketlerin hem çalışanları hem de dış paydaşları için daha sürdürülebilir bir değer sistemi yaratması mümkün olabilir. Şirketler, yalnızca bugünkü başarılarını değil, gelecek nesillere miras bırakacakları itibarlarını da kültürleri üzerinden inşa ederler. Kültür, bir şirketin görünmeyen ama en güçlü varlığıdır; bu yüzden hak ettiği değeri görmelidir.

Kültürün denetlenmesi ve yönetilmesi, sadece şirketin iç işleyişini değil, aynı zamanda müşteriler, yatırımcılar ve toplum üzerinde de büyük bir etki yaratır. Bu nedenle, kültür denetimi süreçlerinin şirketlerin DNA’sına işlemesi ve stratejik bir öncelik haline gelmesi gerekmektedir.

Kaynaklar:

https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/necdetsaglam/028/