Kurumlar vergisinin oranının saptanması
Mart ayı gerçek kişilerin, Nisan ayı ise kurumların yıllık beyanname verme ayı. Bu ay, kurumlar ve tabii ki kurumlar vergisi içerisinde en büyük paya sahip sermaye şirketleri kazançlarını beyan edecekler. Ancak beyan edilen kazançtan matraha ulaşıldıktan sonra, uygulanacak vergi oranı tam bir bilmece. Biz de bu yazımızda bu bilmeceyi ele alacağız.
Verginin oranı, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde 7394 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle, 2023 yılı kurum kazançları için %25 olarak belirlenmiştir. Bu orana genel vergilendirme oranı diyebiliriz. Ancak bu oran bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, elektronik ödeme ve para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketlerinde 5 puan artmaktadır. Dolayısıyla bu saydığımız konudaki şirketlerde vergi oranı %30 olarak uygulanacaktır.
Buna karşılık vergi oranının hesaplanmasında bazı haller teşvik saiki ile vergi oranını hafifletici sebep olarak kabul edilmiştir. Şimdi bu vergi oranını hafifletici sebepleri sıralayalım.
Anılan kanun maddesine 7256 sayılı Kanun’la eklenen 6. fıkraya göre, payları BİST’de ilk defa işlem görmek üzere en az % 20 oranında halka arz edilen anonim şirketlerin kazançlarına genel vergi oranı 2 puan indirimli olarak uygulanacaktır. Bir başka deyişle vergi oranı %23 olarak uygulanacak. Bu fıkra, 17.11.2020 tarihinde itibaren -kurumların 1.1.2021’den sonra elde edecekleri kazançlara 5 yıl süre ile uygulanmak üzere- yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla bu indirimli orandan sadece 17.11.2020 tarihinden sonra paylarını BİST’de ilk defa işlem görmek üzere ve en az %20 oranında halka arz eden anonim şirketler yararlanabilmektedir. Bu durumda, daha önce %10 oranında halka açık bir anonim şirketin, bu tarihten sonra %15 oranında daha payını halka arz etse, 2023 yılında % 20 oranını geçmiş olmasına rağmen indirimli orandan yararlanamayacaktır. Çünkü bu şirkette 17.11.2021’den sonra “ilk defa” koşulu gerçekleşmemiştir. Burada 2 puanlık vergi oranı indirimi, yukarıda saydığımız ve kurumlar vergisini %30 oranında ödeyecek şirketler için söz konusu değildir. Ancak kurumlar vergisi oranının %30 olarak uygulanması öngörülen (yukarıda saydığımız) bu şirketler halka arzda uygulanacak 2 puan oran indiriminden yararlanamayacakları da sayma yöntemi ile kanunda hükme bağlanmıştır.
Kanunun anılan maddesine 7351 sayılı Kanun’la eklenen 7. fıkrayla, ihracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançlara uygulanacak vergi oranının da 1 puan düşük uygulanması kabul edilmiştir. Daha sonra 7456 sayılı Kanun’la 2023 yılı ihracat kazançlarına da uygulanmak üzere 1 puan, 5 puana çıkartılmıştır. Nihayet 7491 sayılı Kanun’la; aracılı ihracat sözleşmesine dayanarak imalatçı ve tedarikçi kurumların, dış ticaret sermaye şirketleri veya sektörel dış ticaret şirketleri üzerinden gerçekleştirdikleri ihracat faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarının da bu 5 puanlık indirimden yararlanabilecekleri hükme bağlanmıştır. 7491 sayılı Kanun’la getirilen bu düzenleme 2023 yılı kazançları için de geçerlidir (Burada imalatçı kurumları sanayi sicili belgesine sahip olması koşulu aranmamıştır).
Yine 7351 sayılı Kanun’la, KVK’nın 32. maddesine eklenen 7 bent ile sanayi sicil belgesine sahip ve fiilen üretimle iştigal eden kurumların sadece üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançların da 1 puan indirimli vergilendirilmesi hükme bağlanmıştır. 2022 yılı uygulamasında bu belgeye sahip olarak üretim yapanların, ürettiklerinin bir kısmını doğrudan ihraç etmeleri halinde ihraç kazançlarına da indirim oranı olarak üretime ilişkin indirim oranı olan 1 puan uygulanmıştır. Ancak 7456 sayılı Kanun’la bu anlamsızlık giderilerek, sanayi sicil belgesine sahip ve fiilen üretimle iştigal eden kurumların ürettiklerinden doğrudan veya aracılı olarak ihraç ettikleri üzerinden sağladıkları kazançlara 5 puan, buna karşılık ürettiklerinden iç piyasa vererek sağladıkları kazançlar üzerinden 1 puan indirim uygulanması hükme bağlanmıştır. Bu indirimde iki önemli koşul söz konusudur. Birincisi sanayi sicili belgesine sahip olmak, diğeri de fiilen üretim işi ile iştigal etmektir. Dolayısıyla sanayi sicil belgesine sahip olmayan kurumlar fiilen üretim işi ile iştigal etseler dahi bu oran indiriminden yararlanamazlar.
Sanayi sicil belgesi ile fiilen üretimle iştigal eden kurumların hem 1 puanlık üretim hem de 5 puanlık ihracat indiriminden birlikte yararlanamazlar. Bir başka deyişle hem ürettim hem de ihraç ettim görüşü ile indirim oranını 6 puana çıkartmak mümkün değildir. Buna karşılık hem halka açılma indiriminden yararlanmış ve üretim yapan kurumları, üretim veya ihracat kazançlarına uygulanan indirimden yararlanmak mümkündür. Örneğin 2022 yılında en az % 20 oranındaki payını halka arz etmiş bir anonim şirketin ihracat kazançlarına uygulanacak vergi oranı [25 – (2 + 5)=] 18 olacaktır. Bu kurumun ihracat dışı kazançları ise %23 oranında vergilendirilecektir.
İhracat faaliyeti ile uğraşan kurumların hizmet ihracatından sağladıkları kazancın % 50’sinin kanunun 10/1-(ğ) bendi kapsamında vergi matrahından indirim konusu yapılması halinde, 5 puan indirimli vergi oranı, kalan (vergiye tabi) ihracat kazancına uygulanacaktır. İhracatçılara veya üreticilere tanınmış indirim hakkı, indirimli kurumlar vergisi üzerinden vergi ödeyenler için de geçerlidir. Dolayısıyla bu durumdaki kurumlar, önce 32. maddede yer alan ve aktardığımız indirimleri uygulayarak tabi oldukları kurumlar vergisi oranını bulacaklar, bu oran üzerinden kanunun 32/A maddesi kapsamındaki vergi indirimi oranını uygulayacaklardır.