Kurları kim ateşledi?
Ateşi bir türlü sönmeyen döviz kurları, dün yeni bir atakla bir eşiği daha geçti. Bu gidişin ekonomiye ve topluma çıkardığı fatura ağır olacak.
Kurlar böyle yükselince iktidar, suçlunun “yabancı mihraklar” olduğu propagandasıyla işin içinden sıyrılmaya kalkıyor. Ama veriler böyle söylemiyor.
Sayfada gördüğünüz tablo, bu kırılganlıkların sadece bir parçası olan ödemeler dengesi cephesindeki durumu yansıtıyor:
- Yatırımlar ve bir bütün olarak ekonomi küçülüyor olmasına rağmen yüksek bir cari açık var. 8 aylık cari işlemler açığı 26.46 milyar dolar.
- Yüksek cari açığa COVID- 19 salgınını veya altın ithalatını bahane olarak göstermek de gerçeği gizlemek oluyor. Altın hariç cari açık da 13.32 milyar dolar ile yine yüksek bir düzeyde. 8 aylık turizm gelirlerinde geçen yıla göre 18.69 milyar dolarlık bir kayıp var. Ama aynı dönemde cari açıkta meydana gelen bozulmanın boyutu 31.76 milyar dolar ile bunun çok çok üzerinde.
- Soruna sermaye hareketlerindeki bozulma da eklenince sıkıntı katmerleniyor. Geçen yılın ilk 8 ayında ülkeden çıkan net döviz miktarı 1.08 milyar dolarken, bu yıl 12.54 milyar dolara fırlamış. Neredeyse 11 katlık bir artış var.
- Yabacılardan gelen kaynak 11.60 milyar dolar azalarak 6.24 milyar dolara inmiş. Bunun da 11.63 milyar dolarını, swap benzeri işlemlerle Merkez Bankası getirmiş. Yani aslında yabancı girişi tamamen durmuş.
- Yabancıların kar payı, faiz ve portföy geliri olarak çıkardığı 5.95 milyar doları dikkate alırsak yabancıların net çıkış yaptığını da söyleyebiliriz.
- Bu arada 8 milyar dolar da kaynağı belirsiz döviz dışarı kaçmış.
- Sonuç, döviz rezervlerinin 8 ayda 39 milyar dolar erimesi olmuş. Bu, ödemeler dengesi tarihinde bir rekor. Merkez Bankası’nın ödünç olarak bulduğu kısa vadeli döviz de olmasa rezervlerdeki kayıp 51 milyar doları aşacaktı.
Bu tablo karşısında kurların sakin kalması imkansızdı.
Bu tablonun arkasında yatan faktörler de ekonominin içine sürüklendiği derin kırılganlıklar, buna karşı inandırıcı politikalar geliştirmek yerine görmezden gelen yaklaşım, beceriksiz para ve maliye politikaları. Bu durumu, içerde hukuk, demokrasi ve insan haklarından uzak, dışarıda risk biriktiren politikalar iyice ağırlaştırıyor, hatta ekonomi cephesinin bile önüne geçiyor.
