Küresel ekonomideki gelişmeler
Son dönemde yaşanan ekonomik şoklara karşı tahminlerin üzerinde dayanıklılık gösteren küresel ekonomide büyümenin dengesiz bir dağılım içinde olduğunu görüyoruz. Göstergeler küresel bazda imalat ve hizmet sektörleri arasında bir ayrışma olduğuna işaret ediyor. Bu dönemde özellikle Çin, AB ve ABD'de imalat sektöründeki büyüme durma noktasına gelirken, hizmetler küresel ekonomik büyümenin itici gücü olma rolünü üstlendi. Küresel İmalat Sanayi Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) 2024 yılı Eylül ayında 48,8’e gerildi. Bu dönemde hizmetler sektörü PMI ise 52,9 ile istikrarlı bir şekilde büyümeye devam etti.
2024 yılının ilk çeyreğinde %1,6 oranında artış gösteren ABD'de reel GSYH, ikinci çeyrekte yıllık %3,0 oranında büyüme kaydetti. İkinci çeyrekteki artış temel olarak tüketici harcamaları ve yatırımlardan kaynaklandı. Avro bölgesinde ise GSYH 2024 yılının ilk çeyreğinde %0,3 ve ikinci çeyreğinde %0,2 oranında büyüme gösterdi. Temmuz ayında açıklanan IMF tahminlerine göre Avro bölgesinde büyümenin 2025 yılında %1,5'e yükseleceği öngörülüyor. Birleşik Krallık'ta, 2024 yılının ilk çeyreğinde gerçekleşen %0,7'lik büyümenin ardından ikinci çeyrekte reel GSYH %0,5 büyüdü. Gelişmekte olan piyasalar arasında Çin düşük hızla da olsa büyümeye devam ediyor. Çin'de GSYH 2024 yılının ilk çeyreğinde %1,5 ve ikinci çeyreğinde %0,7 oranında büyüdü.
Dünya genelinde merkez bankaları faiz oranlarını düşürme eğiliminde. ABD Merkez Bankası, ABD işgücü piyasasındaki iyimser havanın azalması nedeniyle Eylül ayında faiz oranlarını yarım puan düşürdü. Diğer yandan Rusya Merkez Bankası, ülkenin tüketici fiyatlarının hızlandığı ekonomik ortamda temel faiz oranını Temmuz ayında %18'e ve sonrasında Eylül ayında %19’a yükseltti.
Merkez bankaları enflasyon beklentilerini %2,0 ila %2,3 aralığında tutmaya devam ediyor. Fiyatlara ilişkin genel tablo, gelişmiş ekonomilerde enflasyonun düşmeye devam ettiğini gösteriyor. Gelişmekte olan ekonomilerde tüketici enflasyonu Temmuz ayında genel olarak yatay bir seyir izlerken, Rusya'da ise enflasyon artış eğiliminde. ABD'de enflasyon oranı Ağustos ayında yıllık bazda %2,5 ile 2021 yılı Şubat ayından bu yana en düşük değerini kaydetti. Enerji, gıda, alkol ve tütün ürünleri hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon ise Ağustos ayında yıllıklandırılmış bazda %3,2 oldu. Avro Bölgesi manşet enflasyonu Eylül ayında, 2021 yılı Nisan ayından beri görülen en düşük seviye olan %1,8’e geriledi. Bu dönemde çekirdek enflasyon ise %2,7 olarak gerçekleşti. Birleşik Krallık’ta TÜFE Ağustos ayında %2,2 seviyesinde gerçekleşti. Çekirdek enflasyon ise %3,6'ya yükseldi.
Çin'de tüketici fiyatları enflasyonu Ağustos ayında %0,6 ile düşük seviyede kaldı. Hindistan'da enflasyon Ağustos ayında %3,65 oldu. Brezilya'da enflasyon oranı Temmuz ayındaki %4,5’lik seviyesinden Ağustos ayında %4,24'e geriledi. Yüksek talebin devam etmesi ve kamu hizmetlerine yapılan zamlarla birlikte Rusya'da enflasyon Ağustos ayında yıllık bazda %9,1 seviyesinde gerçekleşti. Meksika'da ise Temmuz ayında %5,57 olan enflasyon oranı, Ağustos ayında %4,99'a düştü.
Bu dönemde emtia fiyatlarının çoğu düşüş trendine devam etti. Ancak emtia fiyatları Covid-19 salgını öncesindeki seviyelere kıyasla hala önemli ölçüde yüksek seyrediyor. Eylül ayında rekor seviyelere tırmanarak ons başına 2 bin 700 dolara yaklaşan altın, son bir yıllık dönemde yaklaşık %44 değer kazanmış durumda. Bu değer artışı genel olarak, piyasaların faiz indirimi beklentisi, bazı merkez bankalarının dolara olan bağımlılığı azaltma hedefi ve jeopolitik riskler karşısında altının geleneksel güvenli liman statüsünden kaynaklanıyor. Ayrıca altının, yüksek teknolojili üretim yapan sektörlerde giderek daha fazla talep görmesi fiyatlardaki artışın bir diğer nedeni. Alüminyum, bakır, nikel ve çelik gibi diğer metallerin fiyatları küresel emtia piyasalarındaki yavaşlayan talep nedeniyle bir miktar geriledi. Enerji emtia fiyatlarındaki yatay eğilim ise sürüyor.
ABD'de işsizlik oranı Ağustos ayındaki %4,2'lik seviyesinden Eylül ayında %4,1'e gerilerken, Çin'de işsizlik oranı Ağustos ayında %5,3’e yükseldi. Brezilya'da Nisan ayından bu yana düşüş eğiliminde olan işsizlik oranı Ağustos ayında %6,6’ya geriledi. Temmuz ayında Birleşik Krallık'ta işsizlik oranı %4,1 olarak gerçekleşti. Meksika'da işsizlik oranı Ağustos ayında 0,1 puan artarak %3,0'a yükseldi.
Küresel tedarik zinciri piyasaları ise normalleşmeye devam ediyor. Dünya ticaret hacmi, gelişmiş ekonomilerdeki ticaret akışlarındaki büyümenin etkisiyle Haziran ayında %0,7 oranında arttı. ABD'nin Temmuz ayı ihracatı Haziran ayına kıyasla 1,3 milyar dolar artarak 266,6 milyar dolara ulaştı. İthalat ise Temmuz ayında Haziran ayına kıyasla 7,1 milyar dolar artarak 345,4 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu dönemde aylık dış ticaret açığı %7,8 artarak 78,8 milyar dolara yükseldi. Çin'in ihracatı Ağustos ayında bir önceki aya kıyasla 8,1 milyar dolar artışla 308,7 milyar dolara yükselerek güçlü seyrini korudu. İthalat ise Ağustos ayında aylık bazda 1,5 milyar dolar artışla 217,6 milyar dolara ulaştı. Hindistan'ın dış ticaret açığı Ağustos ayında 29,7 milyar dolara ulaştı. İhracattaki düşüş nedeniyle Meksika Ağustos ayında yaklaşık 4,9 milyar dolarlık dış ticaret açığı verdi.
Önümüzdeki dönemde ABD Merkez Bankası’nın faiz oranları ile ilgili alacağı kararlar, Çin ekonomisinin büyüme hızındaki değişim, küresel çapta enflasyon oranları en çok takip edilen veriler arasında olacak. Bu makroekonomik göstergeler, hükümetler tarafından etkili ekonomik ve politik kararlar alınmasına yardımcı olurken, aynı zamanda dünya ekonomisi ve ticaretinin gelecek yıllardaki gidişatının belirlenmesini sağlayacaktır.