‘Kur Korumalı Mevduat’ın aynadaki yansıması
Kahkaha - lunapark aynaları vardır bilir misiniz? Aynaya bir bakarsınız, şişmansınız; bir adım atıp diğer aynaya geçersiniz, zayıfsınız; bir diğerinde ise zürafa misali upuzun boylusunuz. Halbuki aynalardaki “ben” hep aynı “ben”. Bu konu aklıma nereden geldi biliyor musunuz?
İçbükey, dış bükey aynalar konulu fizik ödevi yaparken değil. Telefonuma gelen “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat” yani uzun adıyla “Yabancı Paraların ve Altın Hesaplarının Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüştürülmesi” reklamlarından. Bir bakıyorum mevduatım TL gözüküyor, bir daha bakıyorum aynı mevduat yabancı para gözüküyor. Hal böyle olunca, aklıma bu mevduat/katılım payı ve altın hesaplarının finansal tablolarda nasıl gözüküp, ne şekilde ölçüleceği sorusu üşüştü.
Hemen reklamlara dönüp kur korumalı mevduatın özelliklerine bakıyorum: “Hesap açılışı sırasında sunulan faiz oranı ile getiri sağlamakta, vade boyunca olası kur hareketlerine karşı birikimlerinizi korumaktadır. Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabı’nda, vade sonundaki faiz oranı getirisi, döviz kurundaki artış oranından düşük ise hesabınıza döviz kurundaki artış yansıtılacaktır.”
O zaman sizinle bu mevduatın özelliklerine bakıp ne yapacağımıza karar verelim:
“Nakit ve nakit benzeri” olabilir mi? En az 3 ay vadeli mevduat olacağı için, süreden dolayı nakit ve nakit benzeri tanımını tutturamıyoruz. Nakit, işletmedeki nakit ile vadesiz mevduatı ifade ederken; nakit benzerleri tanımı ise tutarı belirli bir nakde kolayca çevrilebilen ve değerindeki değişim riski önemsiz olan yüksek likiditeye sahip kısa vadeli yatırımlardır. Genelde, yatırım edinim tarihinden itibaren 3 ay veya daha kısa bir vadeye sahipse, nakit benzeri olarak kabul edilir.
“Finansal varlık” olarak tanımlayacağımız bu vadeli mevduatlar TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı kapsamında değerlendirilecektir. Mevduatımızı TFRS 9 kucağına attık da kurtulduk sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Vadesi geldiğinde faiz getirisi dışında döviz kurundaki artışa göre ilave getiri alıyorsam ortada bir faiz, bir de “bonus” var. Söylemeye dilim varmıyor, okumayı bırakıp kaçarsınız diye korkuyorum ama bu bonusun adı “türev enstrüman” oluyor.
Hibrit araba, hibrit eğitim sistemi olur da hibrit finansal kontrat olmaz mı. Türk lirası faiz getiriniz dışında döviz kurları veya altın fiyatındaki artışlardan pay almanızı sağlayan bu karma sözleşme, anapara artı faiz dışında nakit akışlarını değiştiren türev ürün içeriyor.
Heyecana mahal yok. Neyse ki TFRS 9, finansal varlıklarda gömülü türevler (embedded derivatives) için bir kolaylık sağlamış ve bunlara topyekûn “Finansal Varlık Niteliğinde Esas Ürünler İçeren Karma Sözleşmeler - Hybrid Contracts with Financial Asset Hosts” diyerek kontrattaki ürünleri ayırmadan muhasebeleştirip, değerini ölçebileceğimizi söylemiş.
Bu güzel haberden sonra, gelelim Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabımızı nasıl sınıflayacağımıza. TFRS 9 içindeki sınıflamaya göre de nasıl ölçeceğimiz yani bilançodaki değerinin ne olacağı da belli olacak. Ha gayret dayanın, cevabı bulmamıza az kaldı.
Finansal varlıklar, yani mevduatımız, finansal varlıkların yönetimi için işletmenin kullandığı iş modeli ve finansal varlığın sözleşmeye bağlı nakit akışlarının özelliklerine göre sınıflandırılır.
Buna göre Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabımız için olabilecek şıklar:
- İtfa edilmiş maliyeti üzerinden (amortised cost)
- Gerçeğe uygun değer değişimi diğer kapsamlı gelire yansıtılarak (fair value through other comprehensive income)
- Gerçeğe uygun değer değişimi kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen olarak sınıflandırmak (fair value through profit or loss).
Mevduatı sınıfladığımız gruba göre de değeri, yani ölçümü belirlenmiş olacak.
Gerçeğe uygun değeri (fair value) nereden bulacağız, en iyisi a şıkkını işaretleyelim diyebilirsiniz. Ama...
Hatırlarsınız, finansal varlıklar, iş modeli ve nakit akışına göre sınıflanır demiştik. Sizlere kestirmeden kopya vereyim: a ve b şıklarını işaretleyebilmeniz için bu finansal varlıktan (mevduattan) sağlanacak nakit akışının sadece anapara ve anapara bakiyesinden kaynaklanan faiz ödemelerini içermesi gerekmektedir. Faizi standart; paranın zaman değeri, belirli bir zaman dilimine ilişkin anapara bakiyesine ait kredi riski, diğer temel borç verme risk ve maliyetleri ile kâr marjından oluşur diye tanımlamış.
Ah, ah! Sözleşmemdeki o döviz veya altına endeksli kısım olmasa hemen doğru cevabı a veya b şıkkı diye yapıştırırdım. Siz rahat, ben rahat bu defteri burada kapatırdık. Ama lunaparktaki aynalar misali, bir bakıyorsunuz TL, bir bakıyorsunuz döviz. Bu durumda Kur Korumalı TL Vadeli Mevduatımda c şıkkı, yani “gerçeğe uygun değer değişimi kâr veya zarara yansıtılarak ölçülen finansal varlık” olarak sınıflandırılacak ve her raporlama döneminde gerçeğe uygun değerinden ölçülecektir. Gerçeğe uygun değerindeki değişim de kar-zarar tablosuna yansıtılacaktır.
“Bir kahkaha, bir kalem pirzola” ise kahkaha aynalarına bakmaya devam.