Kur artışı enflasyona henüz tam yansımadı

✓ 2019'un ağustosu... Sepet kur yüzde 1.3 düşerken TÜFE yüzde 0.86 arttı.

✓ 2020'nin ağustosu... Sepet kur yüzde 7.9 artarken TÜFE yine yüzde 0.86 arttı.

✓ Bu yıl öyle görünüyor ki kur artışı fiyatlara biraz gecikmeli yansıyacak. Hem bu gecikmeli yansıma, hem otomobillerdeki ÖTV kaynaklı zam yüzünden eylül ayı artışı yüzde 2'yi, eylül sonundaki yıllık oran yüzde 13'ü bulabilir.

Çok basit bir soru sorarak başlayalım: “Kur artışından niye endişe edilir?” En önemli iki gerekçe şunlar:

Birincisi; ithal ürünlerin fiyatı artar, ayrıca girdi niteliğindeki ürünlerin fiyatlarındaki artış üretim maliyetlerine yansır ve enflasyon yükselir.

İkincisi; döviz borcumuz çok olduğu için bu borcun TL karşılığı büyür; özellikle de döviz geliri olmayan ya da az olan özel sektör kuruluşları bu artıştan dolayı çok zora girer ve bunun yansımaları olur.

Dolaylı bir dizi etki de var tabii ki. Ama ilk akla gelen ve ekonomiye doğrudan yansıyan yönler bunlar.

Kur artışı ve enflasyon ilişkisine dönelim... TÜİK dün ağustos ayının verilerini açıkladı. TÜFE ağustos ayında yüzde 0.86 arttı. Geçen yılın ağustosunda da aynı oranda artış görüldüğü için yıllık oran değişmedi ve yüzde 11.77 oldu. Temmuz sonundaki yıllık oran yüzde 11.76 idi, bu küçük fark küsuratlardan kaynaklandı.

Yüzde 0.86, ağustos ayları için yüksek sayılabilecek bir oran. Bunun tek istisnası 2018’in ağustosu. O yıl ağustos ayında yüzde 2.30’luk bir TÜFE artışı görülmüştü. Ne var ki bu oran gayet normaldi, çünkü o yıl ağustosta sepet kurda tam yüzde 20 artış yaşanmıştı. Dolayısıyla kur yüzde 20 artarken TÜFE’deki artışın yüzde 2.30’da kalması aslında sevinilecek bir durumdu.

Ne var ki o hızlı kur artışının acısı bir sonraki ay çıktı. 2018’in eylülünde kur artışı devam etti, ama özellikle ağustostaki rekor artışın etkisiyle TÜFE’de rekor bir oran görüldü. TÜFE, 2018’in eylül ayında tam yüzde 6.30 arttı.

Peki bu yılki durum ne?

Kur artışı fiyatları yukarı itiyor, bu kesin. Kur artışının fiyatlara yansıması ilgili ay çok fazla olmayabiliyor, zaman zaman biraz gecikmeli bir etki yaşanıyor.

Şimdi bu yıl da öyle olacak gibi görünüyor.

Dolar ağustos ayında (ay ortalaması bazında) yüzde 5.8 arttı. Eurodaki artışın oranı yüzde 9.7’yi buldu. Bir dolar ve bir eurodan oluşan sepetteki artışın oranı ise yüzde 7.9 oldu.

Dövizde bu artış olurken TÜFE artışı yüzde 0.86’da kaldı. Ama bu demek değil ki ağustostaki kur artışı fiyatlara yansımayacak. Belli ki bu artışın fiyatlara yansımasını biraz gecikmeli olarak muhtemelen eylül ayında göreceğiz.

Bu arada geçen yılın ağustosunda sepet kur yüzde 1.3 gerilediği halde fiyatlarda yüzde 0.86 artış yaşandığını hatırlatalım.

Eylül ayındaki artış yüzde 2'yi bulabilir

Eylül aylarındaki fiyat artışı,2018’deki yüzde 6.30’luk rekor oranı ayrı tutarsak, ortalama yüzde 1 dolayında. Geçen yılın eylülündeki oran da yüzde 0.99 olmuştu.

Ancak bu yılki gerçekleşmenin yüzde 2’ye yaklaşması hiç şaşırtıcı olmayacak.

Bunun bir nedeni biraz önce de belirttiğimiz gibi ağustostaki kur artışının fiyatlara gecikmeli bir şekilde eylülde yansıyacak olması. Kaldı ki kur artışı eylülde de sürüyor. Her ne kadar ilk birkaç gün çok belirleyici olarak değerlendirilemezse de bir hızlanma var.

Ayrıca kısa bir süre önce ÖTV artırılmak suretiyle otomobillere yapılan zam da eylül enflasyonunu yukarı iten bir etki doğuracak. TÜFE’de dizel otomobillerin yüzde 3,16, benzinli otomobillerin yüzde 2.43 ağırlığı bulunuyor.

Dolayısıyla bir yandan kur etkisi, bir yandan otomobil fiyatlarındaki artışla birlikte eylül ayı TÜFE oranının yüzde 2 dolayında gelmesi ve bunun sonucunda da eylül sonundaki yıllık oranın yüzde 13’e yaklaşması sürpriz olmayacaktır.