Kulüpler olmayan parayı harcamaya devam ediyor!

Finansal darboğazda bulunan Süper Lig kulüpleri 2022-23 sezonunun yaz transferlerine 108 milyon 195 bin Euro harcadılar. Bu dönemde kulüpler 104 milyon 237 bin Euro gelir elde ederken, net transfer bakiyesi ise  -3 milyon 958 bin Euro oldu.

Transfer hareketlerine genel bakış

2022-23 sezonunda Süper Lig’de mücadele eden 19 kulübün 18’i, yaz transfer döneminde toplam 243 futbolcuyla sözleşme imzaladı. Transfer yasaklısı olan tek kulüp ise Kayserispor oldu. 243 futbolcunun 137’si yabancı oyunculardan oluşurken, 106 oyuncu ise Türk futbolcu olarak sözleşmeye imza attı. Yeni yabancı oyuncu transferleriyle Süper Lig’de yabancı oyuncu oranı da %46,3’e ulaştı.[1]

Yeni sözleşme imzalayan yabancı oyuncularla birlikte Süper Lig’de ülke pasaport sayısı da 55’e yükseldi. Kulüpler en fazla yabancı oyuncuyu 8 isimle Portekiz’den aldı. Bu ülkeyi 7’şer oyuncuyla Bosna Hersek, Fransa ve Senegal, 6’şar oyuncuyla da Brezilya izledi. En fazla yabancı oyuncuyu 12’şer isimle Adanademirspor ile MKE Ankaragücü transfer etti. En az yabancıyı ise 3 kişiyle Antalyaspor aldı.[2]

Kulüpler net transfer açığı verdiler

Süper Lig kulüpleri yaz dönemi transfere toplam 108 milyon 195 bin Euro harcayıp 104 milyon 237 bin Euro gelir elde ettiler. Buna göre kulüpler net 3 milyon 958 bin Euro açık verdiler. Diğer bir ifadeyle kulüplerimiz yaklaşık 4 milyon Euro borçlanmak durumunda kaldılar.

Transferde 19 kulüpten sadece beş kulüp açık verirken (Galatasaray, Beşiktaş, Hatayspor, Sivasspor ve Gaziantepspor); 11 kulüp ise net transfer fazlası verdi. 

Toplam gelir-gider farkı sıfır olan ise sadece iki kulüp (Antalyaspor ve Ümraniyespor) bulunuyor. Hiç transfer harcaması yapmayan kulüp sayısı ise beşe ulaşıyor (Alanyaspor, Kasımpaşaspor, Kayserispor, Ümraniyespor ve İstanbulspor).  

Transferde 4 kulübün üstünlüğü var

Transfere en fazla parayı 4 kulüp harcadı. Galatasaray, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Trabzonspor’un transfer giderleri 99.2 milyon Euro oldu. Bu tutar, toplam transfer harcamalarının %95’ine karşılık geliyor. 

Transferde en fazla gelir elde edenler de yine aynı kulüpler oldu. Dört kulübün transfer gelirleri 77,9 milyon Euro olarak gerçekleşirken; bu gelir Süper Lig transfer gelirlerinin %74’ünü oluşturuyor.

Galatasaray ve Beşiktaş’ın net transfer açığı 22 milyon 50 bin Euro oldu. İki kulübün net transfer açığı, Süper Lig’in 2022 yaz dönem konsolide transfer açığının 5.57 katına ulaştı.

Dört kulüp son on yılda transfere 1 milyar Euro’ya yakın para harcadılar

Süper Lig’de bu yaz gerçekleştirilen transfer harcamalarının % 95’i dört büyük kulübe ait. Bu kulüplerin 2010-2022 arası transfer harcamaları toplamı ise 954 milyon Euro’ya ulaşmış durumda. Benim hesaplamalarıma göre de, dört kulübün toplam transfer harcaması bu süreçte Süper Lig'in toplam transfer giderlerinin % 91’ini oluşturuyor.

İsmail Şayan’a göre 2010-2022 arası transferlerde Galatasaray 320 milyon Euro harcamayla lider durumda. Galatasaray’ı 300 milyon Euro ile Fenerbahçe izliyor. Bu süreçte Trabzonspor 178 ve Beşiktaşta 156 milyon Euro harcadılar. 

2010-22 arası gerçekleştirilen transfer harcamalarında dört kulübün transfer açıkları ise yine Şayan’ın hesaplamalarına göre, 361.9 milyon Euro oldu. Benim hesaplamalarıma göre de bu tutar aynı dönemde Türk futbol transfer açıklarının da % 85’ini oluşturuyor. 

2010-23 arası transfer döneminde Süper Lig’in dört büyük kulübü içerisinde Galatasaray en fazla transfer zararı yapan kulüp. Galatasaray  147 milyon Euro net açıkla ilk sırada yer alırken, Fenerbahçe 110.4 milyon Euro ile ikinci sırada bulunuyor. Trabzonspor 61.8 milyon Euro ile üçüncü sıradayken, Beşiktaş ta 42.7 milyon Euro ile dördüncü sırada bulunuyor.

Galatasaray bu süreçte sadece bir kez net transfer fazlası verirken; Fenerbahçe 5 kez, Trabzonspor 4 kez ve Beşiktaş ta 3 kez net transfer fazlası verebildiler. 

Batakta olan kulüpler nasıl transfer yapabiliyor?

Süper Lig kulüplerinin konsolide borçları 21 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Yapılandırılan kredilerin faizlerini de eklediğimizde bu tutar 25 milyar TL’ye ulaşıyor neredeyse. 

Süper Lig kulüp gelirlerinin yaklaşık 5.5- 6 milyar TL civarında olduğu dikkate alındığında, 25 milyar TL’lik bir borç stoku; 8,5 milyar TL düzeyinde birikimli zarar ve bunun neden olduğu toplam 6 milyar TL dolayında özkaynak açığı ile bu kulüplerin transfer yapabilecek parayı nasıl bulabildikleri ise tam bir muamma!

Dört kulübün lehine haksız rekabet üstünlüğü devam ediyor

Süper Lig’de 66 şampiyonluğun 64’üne [3] sahip dört aynı zamanda toplam gelirleri 6 milyar TL’ye ulaşan Süper Lig gelirlerinin de %68’ini kendi aralarında paylaşıyorlar. Dört kulübün 31 / 05/ 2022 tarihli finansallarına göre;[4]  

- Toplam gelirleri 4.136 milyon TL,

- Toplam borçları 16.281 milyon TL,

- Birikimli zararları toplamı 7.913 milyon TL,

- Özkaynak açıkları - 4.528 milyon TL  düzeyinde.

Yukarıdaki verilere ek olarak, dört kulübe 2022-23 sezonunda tanımlanan Takım Harcama Limitleri (THL) toplamı 4.762 milyon TL oldu. Bu tutar Süper Lig THL’nin %54,8’ini oluşturuyor.[5]

Sonuç

Süper Lig net borçlu liglerden birisi. Süper ligimiz ithalatçı bir lig olduğu kadar transferden zarar da eden bir lig konumunda. Transfer harcamaları kulüplerin finansal dengelerini bozan gider kalemlerinin en önemlisi. Süper Lig dış transferde 2015’ten itibaren dört kez önemli zarar yazdı. Bu zararların toplamı İsmail Şayan’ın hesaplamalarına göre 68,6 milyon Euro civarında.^[8]Bu dört zararın üçü son 3 yılda transferde gerçekleşmiş durumda.  Borçlanmaya dayalı bir stratejiyle faaliyetlerini devam ettiren, bu nedenle mali yetersizlikleri giderek artan, sürdürülebilir ve sağlıklı bir mali yapıyı tesis edemeyen kulüpler, sportif anlamda beklenen başarıya da ulaşamadılar.

Süper Lig transferde net borçlu liglerden birisi. Süper ligimiz ithalatçı bir lig. Transfer harcamaları kulüplerin finansal dengelerini bozan gider kalemlerinin en önemlisi. Borçlanmaya dayalı bir stratejiyle faaliyetlerini devam ettiren, bu nedenle mali yetersizlikleri giderek artan, sürdürülebilir ve sağlıklı bir mali yapıyı tesis edemeyen kulüpler, sportif anlamda beklenen başarıya da ulaşamadılar.

Türk futbol kaynaklarının ve gelirlerinin önemli bir kısmına sahip olan kulüpler, genel futbol yapılanmasının sağladığı ortam ve olanaklar ile zamanla haksız rekabet üstünlüğüne de ulaştılar. Süper Lig’de dengesiz rekabeti kendilerine bir kaldıraç olarak kullanan dört kulüp, bu kadar geniş kaynak ve olanaklara sahip olmasına karşın ne alt yapıda, ne üst yapıda Türk futbolunu ilerilere taşıyabilecek  sürdürülebilir bir yapıyı oluşturamadılar. Ekonomik, finansal ve sportif olarak Türk futbolunu hak ettiği yere taşıyamadılar. 

Tüm bu olumsuzluklara karşın bu kulüplerin haksız rekabet üstünlüklerini sürdürüyor olmaları, Türk futbolunu sportif kuraklığa, finansal bataklığa sürüklüyor. Futbol otoritesi başta transferler olmak üzere her kulübe mutlaka transferin finansmanının nasıl sağlanacağını sorgulamalı; kulüplere gelirlerinin üzerinde takım harcama limitleri tanımlamamalı; tüm kulüplere eşit mesafede olabilmelidir.

Türk futbolunun kıt kaynakları dengede rekabeti maksimize, haksız rekabeti minimize edebilecek şekilde optimal olarak kulüpler arasında dağıtılmalı ve rekabetçi denge seviyesi yükseltilmelidir. Sürdürülebilir ve sağlıklı bir mali yapıyı oluşturmadan kalıcı bir sportif başarıya ulaşmanın mümkün olamayacağını altmış beş yıllık profesyonel futbol hayatımızda gördük. 

Bunu Türkiye Futbol Federasyonu yapabilir mi?

Bu soruyu siz yanıtlayın. 

Kaynaklar:

[1] https://www.transfermarkt.com.tr/wettbewerbe/europa

[2] “243 Yeni Transfer”, Cumhuriyet, 10 Eylül 2022.

Şayan, https://twitter.com/is_xs/status/1568301906564644865?s=20&t=LooBhRe72M-sjo5VxHNr1w

[3] https://tff.org/default.aspx?pageID=545

[4]  https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/ ‘de yer alan kulüp  finansallarından alınarak hesaplanmıştır.

[5] Tuğrul AKŞAR, “Takım Harcama Limitleri: Olmayan Parayı Harcama Limitleri”, 24 Haziran 2022,

https://futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/genel/122-tugrul-aksar/5590-thl-federasyonfutbol.html