Küçülürken büyür gibi olduk, pek mutlu olduk!

Yılın ilk iki çeyreği için daha önce yüzde 2.4 ve yüzde 1.5 düzeyinde açıklanan küçülme sırasıyla yüzde 2.3 ve yüzde 1.6 olarak revize edildi. Önemli bir değişim söz konusu değil. Önemli değişiklik üçüncü çeyrekte...

İlk iki çeyrekte küçülen, geçen yılın son çeyreğiyle birlikte üç çeyrektir küçülmekte olan Türkiye ekonomisi nihayet nefes aldı. Küçülme, üçüncü çeyrekte yerini yüzde 0.9 gibi düşük bir oranda da olsa büyümeye bıraktı.

Üçüncü çeyrekte büyüme sağlanmasının nedenleri ne mi, en özet haliyle belirtelim:

Vatandaş biraz olsun para harcamaya başlamış, devlet ise hiç hız kesmeden harcamasını sürdürmüş.

Diğer yandan yatırımların azalması olumsuz etki yaratmaya devam etmiş, ihracatın katkısı azalarak devam etmekle birlikte ithalat yeniden olumsuz etki etmeye başlamış.

Dokuz aylık küçülme yüzde 0.9

İlk iki çeyrekteki küçülmeden sonra üçüncü çeyrekte büyüme sağlandı ancak bu durum yılın ilk dokuz ayı için negatif orandan kurtulmamıza yetmedi.

Türkiye ekonomisi yılın ilk dokuz ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0.9 küçülmüş durumda.

Son yirmi yıllık döneme bakıldığında ilk dokuz ay toplamında bir önceki yıla göre yalnızca üç kez küçülme yaşandığı görülüyor. Bu yıllardan biri, biraz önce de belirttik, 2019. İlk dokuz aylık dönem itibarıyla daha önceki küçülmeler yüzde 4.5 ile 2001'de ve yüzde 7.3 ile 2009'da yaşanmıştı.

Yıllık oran da negatif

GSYH verileri ağırlıkla takvim yılı bazında değerlendirilir. Ancak GSYH büyüklüğünü, eğilimi ve gidişatı görmek için takvim yılı dışında dört çeyrek toplamı bazında yıllığa getirerek izlemek de elbette mümkün.

İşte biz de son yirmi yılı üçüncü çeyrek itibarıyla son bir yıl bazında izlemek istedik. Yani bu yıl için söylersek son dört çeyrek toplamını (geçen yılın son çeyreği ile

bu yılın ilk üç çeyreğinin toplamı) aynı şekilde bulunan önceki dört çeyrek toplamıyla kıyasladık.

Buna göre bu yılın üçüncü çeyreği itibarıyla yıllık GSYH, aynı şekilde bulunan bir önceki yıllık GSYH’nin yüzde 1.4 altında.

Yani Türkiye ekonomisi son çeyrekte bir miktar büyümüş olmakla birlikte, biraz önce de belirttiğimiz gibi ne son üç çeyrek toplamı itibarıyla ne de son dört çeyrek toplamını gösteren yıl itibarıyla küçülmekten kurtulabilmiş durumda.

Yıl nasıl kapatılır?

Yeni ekonomi programına göre bu yılın büyüme hızı tahmini yüzde 0.5. Program açıklandığında da belirttiğimiz gibi bu çok kolay olmamakla birlikte gerçekleştirilemeyecek bir oran değil.

GSYH yılın son çeyreğinde yüzde 4.5 büyüdüğü takdirde yılı yüzde 0.5’lik tahmine ulaşarak tamamlayacağız.

İlk iki çeyrekte yüzde 2.3 ve yüzde 1.6 küçülüp üçüncü çeyrekte yalnızca yüzde 0.9 büyüdükten sonra son çeyrekte yüzde 4.5'i yakalayabilmek zor görünüyor. Ancak bir matematiksel avantaj da yok değil.

GSYH sabit fiyatlarla geçen yılın üçüncü çeyreğinde 461.7 milyar lira olarak gerçekleşmiş, son çeyrekte ise 451.5 milyar liraya inmişti. GSYH genel olarak son çeyreklerde üçüncü çeyrekten daha yüksek gerçekleşir. Oysa geçen yıl bunun tam tersi olmuş ekonomideki daralma en şiddetli olarak kendini son çeyrekte göstermişti.

Bu yıl ise tam tersi bir eğilim söz konusu. GSYH küçülmüyor, aksine büyüyor. Dolayısıyla bu yıl son çeyrekte üçüncü çeyreğe göre bir artış olmasa ve dördüncü çeyrek GSYH büyüklüğü üçüncü çeyrekteki 466.1 milyar lira düzeyinde gerçekleşse bile yine de geçen yıla göre yüzde 3.2’lik bir artış sağlanacak.

Son çeyrekteki GSYH büyüklüğü, üçüncü çeyrekteki 466.1 milyar liraya göre yüzde 1.2 artarak 471.8 milyar lirayı bulduğu takdirde ise geçen yıla göre yüzde 4.5’lik artış oluşacak, böylece yıllık oran da yeni ekonomi programında öngörüldüğü gibi yüzde 0.5 olarak gerçekleşecek.