Kronik rahatsızlığı olanlarla ilgili COVID-19 kaynaklı mücbir sebep hali sona erdi

Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan koronavirüs (COVID-19) salgınına ilişkin olarak 24/3/2020 tarihli ve 31078 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 518) ile kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren ve 22/3/2020 ila sokağa çıkma yasağının sona ereceği tarih (bu tarihler dâhil) arasında mücbir sebep halinde olduğu kabul edilenlerin mücbir sebep hallerinin sona erdirilmesine ilişkin olarak 528 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 26 Haziran 2021 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Yazımızda mücbir sebeplerle ilgili kısa açıklamalardan sonra kronik hastalığı olan mükelleflerde mücbir sebep durumunun sona ermesi sonrasında yapılması gerekenler üzerinde durulmuştur.

Mücbir sebepler

Vergi Usul Kanunu’nun 13’üncü maddesinde mücbir sebep halleri sayılmıştır. Mücbir sebepler zorlayıcı nedenler ve beklenmeyen durumlar olarak karşımıza çıkar. Mücbir sebepler önceden kestirilemeyen, önüne geçilemeyen ve dış etkenlerin doğurduğu genel nitelikli olaylardır. Beklenmeyen durum ise özel ve bir iç etken sonucu ortaya çıkar. Şiddetli yağış sonucu iş yerini su basması ve iş yerinin zarar görmesi mücbir sebep, muslukların açık unutulması nedeniyle iş yerini su basması ise beklenmeyen duruma örnektir.

 Bazı olağanüstü durumlarda mükelleflerin vergi ödevlerini zamanında yerine getirmeleri imkansız hale gelir. Bu gibi durumlarda Kanun olağan dışı durum sona erinceye kadar mükelleflerin ödevlerini yerine getirmelerini belirleyeceği bir zamana kadar erteleme yoluna gitmektedir.1999 da yaşanan Kocaeli depremi en yakın hatırlatıcı örnektir.

 Maddede sayılan mücbir sebep halleri şunlardır.

1- Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,

2- Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler,

3- Kişinin iradesi dışında meydana gelen mecburi gaybubetler,

4- Kişinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması,

gibi hallerdir.

Koronavirüs tehlikesinin yaygın ve tehlikeli bir hal alması dolayısıyla kronik hastalığı olanlar ve 65 yaş üstü vatandaşlarımız için mücbir sebep hali ilan edilmiştir. Bu amaçla Hazine ve Maliye bakanlığınca,24.03.2020 tarih ve 31078(mükerrer )sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 518 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayınlanmıştır

 Kronik hastalıklar birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkar ve kişinin yaşamı boyunca devam ederek hayat kalitesinde ciddi azalmaya neden olurlar. Ayrıca düzenli olarak tıbbi müdahale gerektirir ve kişinin günlük yaşam aktivitelerini sınırlar; kişinin bağışıklık sistemini zayıflatır. Kalp ve damar hastalıkları, şeker hastalığı, bazı kanser türleri ve solunumu güçleştiren akciğer hastalıkları bu gruptadır.

Mücbir sebeplerle gecikme ve işlemeyen süreler

Vergi Usul Kanunu’nun 15’inci maddesine göre, yukarıda belirtilen mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde ,bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zaman aşımı işlemeyen süreler kadar uzar. Bu suretle hem devletin hem de mükellefin hakları korunur.

Bu hükmün uygulanması için mücbir sebebin malum olması(herkesçe bilinmesi) veya ilgililer tarafından ispat veya belgelendirilmesi gerekir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, mücbir sebep sayılan haller nedeniyle; bölge, il, ilçe, mahal veya afete maruz kalanlar itibariyle mücbir sebep hali ilan etmeye ve bu sürede vergi ödevlerinden yerine getirilmeyecek olanları tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki vergi türleri ve iş yerleri itibarıyla, beyannamelerin toplulaştırılması, yeni beyanname verme süreleri belirlenmesi ve beyanname verme zorunluluğunun kaldırılması şeklinde de kullanılabilir.

Mücbir sebep dolayısıyla özel ödeme zamanı belirlenebilmesi

Vergi Usul Kanunu’nun 111’inci maddesinde ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, mücbir sebep hali ilan edilen yerlerdeki mükelleflerin, anılan Kanun kapsamında olup ödeme süresi afet tarihinden sonraya rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizleri ile anılan Kanunun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca verecekleri beyannamelere istinaden tahakkuk ettirilen vergilerin ödeme sürelerini, vadelerinin bitim tarihinden itibaren azami bir yıl süreyle uzatmaya yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır.

Kronik rahatsızlığın belgelenmesi

Yazımızın başlangıcında belirtilen, Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 518)’nin 5 inci maddesinde, İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler uyarınca kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren mükellefler ve meslek mensupları ile bu Tebliğin yayımlandığı tarih itibarıyla geçerli olan “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” uyarınca beyanname/bildirimleri bu meslek mensuplarınca verilenlerin 22/3/2020 ila sokağa çıkma yasağının sona ereceği tarih (bu tarihler dâhil) arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesinin uygun bulunduğu, 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında, 5 inci madde kapsamında mücbir sebep dönemine ilişkin verilemeyen beyanname/bildirimlerin verilme süreleri ile bunlara istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin son gününün, sokağa çıkma yasağının sona ereceği günü takip eden 15 inci günün sonuna kadar uzatıldığı ifade edilmiştir.

 Söz konusu maddenin üçüncü fıkrasında ise kronik rahatsızlık nedeniyle beyanname/bildirim verme ve ödeme sürelerinin uzatılması için bu rahatsızlığın sağlık kuruluşlarından alınacak muteber belgelerle ispat ve tevsik edilmesinin şart olduğu, bu kapsamdaki süre uzatımı işleminin, mükellefin kronik rahatsızlığı bulunduğuna dair beyanını içeren İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden vereceği yazılı başvurusuna istinaden yapılacağı, sağlık kuruluşundan alınan belgelerin sokağa çıkma yasağının sona ereceği günü takip eden 30 gün içerisinde bağlı olunan vergi dairesine ibraz edilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Kronik rahatsızlık nedeniyle mücbir sebep halinde olanların mücbir sebep hallerinin sona ermesi ve vergi ödevlerinin yerine getirilmesi gereği

- Salgının seyrinde yaşanan gelişmelere bağlı olarak, İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan 1/6/2021 tarihli genelgede, kademeli normalleşme sürecinde uygulanacak hususlara ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

 Söz konusu Genelgede ifade edilen hususlar dikkate alınarak Vergi Usul Kanunu’nun 15 ve 111 inci maddelerinin Hazine ve Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden, Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin (Sıra No: 518) 5’inci maddesi kapsamında 22/3/2020 tarihinden itibaren mücbir sebep halinde olduğu kabul edilen kronik rahatsızlığı bulunan mükellefler ve meslek mensupları ile söz konusu tebliğin yayımlandığı tarih itibarıyla geçerli olan “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” uyarınca beyanname/bildirimleri bu meslek mensuplarınca verilenlerin mücbir sebep hallerinin bu tebliğin yayımı tarihi itibarıyla sona erdirilmesi uygun bulunmuştur. Yukarıda belirtildiği gibi bu tarih 26.06.2021’dir.

- Mücbir sebep halleri birinci fıkra gereğince bu Tebliğin yayım tarihi itibarıyla sona erenlerin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin (Sıra No: 518) 6’ncı maddesi kapsamında mücbir sebep dönemine [22/3/2020 ila bu Tebliğin yayımlandığı tarih (bu tarihler dâhil) arasında] ilişkin verilemeyen beyanname/bildirimlerinin (2020 yılına ilişkin geçici vergi beyannameleri hariç) bu Tebliğin yayımlandığı tarihi takip eden 15’inci günün sonuna kadar verilmesi ve bu beyanname/bildirimlere istinaden tahakkuk eden vergilerin de aynı süre içerisinde ödenmesi gerekmektedir.

 - Kanuni verilme süresi bu tebliğin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya isabet eden beyanname/bildirimler açısından; bu tebliğin yayımlandığı tarih itibarıyla beyanname/bildirim verme süresinin son gününe 15 günden az süre kalması halinde, beyanname/bildirim verme ile ödeme süresinin son günü olarak ikinci fıkrada belirtilen şekilde tespit edilen tarihin, 15 günden fazla süre kalması halinde ise beyanname/bildirim verme ile ödeme süresi olarak kanuni sürelerin dikkate alınması gerekmektedir.

Tekraren belirtelim ki, kronik rahatsızlığın bulunduğunu tevsik eden sağlık kuruluşundan alınan belgelerin, mükellefler tarafından, 528 Sıra No.lu Tebliğin yayımlandığı tarihi (26 Haziran 2021) takip eden 30 gün içerisinde bağlı oldukları vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir.