Kripto para piyasası sallanıyor
Geçen yıl sonbaharda Zoom üzerinden bir konuşmaya davet edildim. Konu ne olacak diye sordum. Kripto para denince “Ben bu konu üzerinde konuşmak istemiyorum” dedimse de davet eden yakın arkadaşım olunca kabul etmek zorunda kaldım. Program canlıydı ve yine aktif olarak dinleyiciler soru sorabiliyordu. Anlatacaklarımı bitirdim bir dinleyici soru sormakla kalmadı adeta beni yargılamaya kalktı. Kripto piyasası ile ilgili söylediğim olumsuzluklar için neredeyse, beni vatana ihanetle suçladı. Program bitti, arkadaşım “Hocam kusura bakmayın böyle bir tartışma beklemiyordum” dedi. Ona şu yanıtı verdim: “Üzülme, dinleyicinin derdini anladım, onun yatırımı kripto para ve parasının değer yitirmesinden korkuyor.” Nitekim bu savımı arkadaşım birkaç gün sonra doğruladı.
Kripto para piyasası temmuz başında neredeyse çöktü. Piyasanın değeri 3 trilyon doları aşmışken, önce 900 milyar dolara geriledi şimdilerde de 1 trilyon dolarda tutunmaya çalışıyor. Kripto para piyasasında arka arkaya batışlar geçen yıl arttı. Son olarak ABD’de kripto para aracı kurumu Voyager Digital iflas etti. Aslında son bir yıldır hemen her ülkede neredeyse ayda bir kripto para şirketi battı, çoğu zaman da şirketin başında olanlar batış öncesi kaçtı.
Kripto para piyasası adeta yeni bir “Ponzi” olayı oldu diyebilirim. Ancak 1920’lerde sistemin yaratıcısı İtalyan Charles Ponzi bir kişiydi, şimdi yüzlerce Ponzi kripto para piyasasında hayal avcılığı yapıyor. Ne yazık ki bugüne değin para otoriteleri buna seyirci kaldı. Hatta bazı bankaların sisteme girişine müdahale etmedi. Bir anlamda da bu, bankaların diğer bankalarla haksız rekabetini görmezden geldi. Kripto piyasasındaki ilk ve örneği olmayan çöküş, büyük ölçüde düzenlenmemiş bir piyasanın şiddetli dalgalanmalarının dönüştürücü bir teknolojinin gelişimini nasıl çarpıttığını bir kez daha gösterdi. Ancak kripto, daha büyük blok zinciri evreninin sadece bir yönü. Piyasanın şüphecileri ve hayranları, onu yalnızca bariz bir aldatmaca veya zenginliğe giden spekülatif bir yol olarak değil, teknolojik bir deney olarak görmeyi öğrenmeli.
Çöküşün nedeni
Kripto piyasası, kripto para biriminin altında yatan teknoloji nedeniyle değil, gelişmekte olan teknolojiler ile normal para arasındaki huzursuz ve genellikle tehlikeli derecede istikrarsız bağlantı nedeniyle çılgınca oynak. Para piyasası tarihine geniş bir perspektifle bakıldığında, bu istikrarsızlık çok da yeni değil.
90’ların sonunda internet hisseleri de böyleydi
1990'ların sonlarında ve 2000'lerin başında, internet hisseleri tıpkı kriptonun şimdi olduğu gibi adeta beyaz bir mafyaydı. O zamanlar da sahtekarlık yaygındı, atmosfer bir kumarhane gibiydi ve önünde “e” olan hemen hemen her fikir - ne kadar pervasız veya aptalca olursa olsun - yatırımcıların ve haber medyasının dikkatini çekti. Görünüşe göre her gün servetler olağanüstü bir şekilde yeniden elde edildi ve kaybedildi.
Kripto para ve sıradan para arasında bir tür köprü görevi gören stabilcoinler, kriptonun eski finansal sistemlere olan bağımlılığı ortadan kaldırmaya yönelik orijinal amacının aksine, çalışmak için şimdiye kadar çok miktarda eski moda gerçek dünya teminatına ihtiyaç duydu. Kripto sistemi, matematiksel mekanizmalar ve teşvikler tarafından sözde “istikrarın” garanti edildiği algoritmik bir stabilcoin sistemiydi. Erken dönem internet hisselerinde çok uçanlar gibi, bunlar da güven kaybolduğunda başarısız oldular ve savunmasız kaldılar.
İnternetin harikaları çoğaldı, artık sıradan görünen sihir: dünya haritası, sokak sokak, cebinizde; hemen hemen her dilden anında çeviri; her bilgi dalı için bir arama hizmeti; küresel, neredeyse anlık haberler. Günümüzün interneti dünya ekonomilerine, medyasına, siyasetine, endüstrisine ve sosyal yaşamına iyi ve kötü yönlerden derinden dokunmakta. Benzer bir evrim kripto için de geçerli. Kripto para birimini mümkün kılan teknoloji olan blok zinciri, her gün bağımlı olduğumuz internet yenilikleri kadar dönüştürücü olma potansiyeline sahip.
Birçokları için büyük kar olasılığı kriptoyla ilgili en büyük hayal. Bu herkesin aniden hayallerinin ötesinde zengin olabileceği adeta yeni bir altına hücumdur. Ancak bunun da sonu olacak. Galiba bu son da yakın.