Konteyner taşımacılığında yükleme yöntemlerine dikkat
Sayın DÜNYA okurları, konteyner taşımacılığı dünyada denizaşırı ülkeler arasında en fazla tercih edilen taşıma usulü olarak göze çarpıyor. Temel olarak parsiyel ve komple konteyner olarak iki tip yükleme çeşidi bulunuyor.
Parsiyel konteyner taşımacılığı kısaca (LCL-Less Container Load) olarak ifade edilmekte olup, bir konteyner içerisindeki yükün birden fazla yük sahibine (shipper) veya alıcıya (consignee) ait olduğunu, komple konteyner taşımacılığı kısaca (FCL-full container load) olarak ifade edilmekte olup, bir konteyner içerisindeki yükün bir tek gönderici veya alıcıya ait olduğunu gösteriyor. Konteyner yükleme kısaltmaları konşimentolarda yer alıyor.
FCL yüklemelerde düzenli ve belirli bir kapasitenin üzerinde taşıma yapan gemi acenteleri ya da forwarder firmalar mal sahibiyle sözleşme yapabilir, konteynerler limana geldiğinde kendi depolarına boşaltabileceği gibi, hizmet aldıkları lojistik şirketinin deposuna da boşaltılabilir. Konteynerin liman sahası dışına çıkması halinde gemi acentesi ya da forwarder firmayla bir geçici kabul taahhütnamesinin imzalanması gerekebilir. Bu taahhütname boş veya dolu konteynerlerin armatör veya donatan organizasyonunda sözleşmeli ve sözleşmesiz araçlar tarafından yapılacak taşımalarda konteynerler ilgili gümrük sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslara uygun olarak taşınacağına dair şart ve kuralları içermelidir.
LCL yüklemelerde ise, konteyner limana geldiğinde alıcıların gümrük müşavirleri kontrolünde açılır, mal sahipleri limanda ya da lojistik şirketinin deposunda eşyalarını teslim alırlar.
Aynı zamanda, konteyner taşımalarında yükletene bağlı olarak tanımlanan yükleme şekilleri bulunuyor. SOC yükleme (Shipper Owned Containers), konteynerin yükleten veya göndericiye ait olmasıdır. COC yükleme (Carrier Own Container) ise, taşıyıcının taşımanın tamamında konteynere sahip olduğunda kabul edilir. Her iki taşıma şeklinin maliyet açısından farklılıkları vardır. Firmalar kendi durumlarına uygun yüklemeyi önceden hesaplayarak tercih etmelidirler.
LCL veya FCL yüklemeden hangisi kullanılırsa kullanılsın, konteynerin taşıtan, yükleten veya taşıyıcıya ait (SOC/COC) olması durumunda, mal sahipleri ve forwarder firmalar açısından idari ve adli açıdan hukuki sorumluluklarda farklılık ortaya çıkacak mıdır?
Forwarder aracılık hizmeti vermektedirler. Forwarder firmalar ve taşıyan gemi sahipleri, SOC yükleme yönteminde, konteyner içerisinde bulunan eşyaların cins, nevi, miktarını bilmediklerini, yükleten tarafından kendilerine ibraz edilen belgelerde bulunan bilgilere istinaden yükleme talimatı verdiklerini ve yükleme belgelerini düzenlediklerini ifade etmektedirler. Oysa COC yöntemiyle yapılan yüklemelerde, konteyner taşıyıcıya ait olacağından, eşyalar konteynere, mal sahipleri tarafından düzenlenen faturalardaki bilgilere istinaden yükleneceğinden, yükleme esnasında forwarder firmalarının personelleri ve taşıyan gemi sahiplerinin elemanları tarafından bilinmemesi mümkün değildir.
SOC veya COC yükleme yöntemleri forwarder firmalar, yükleten eşya sahipleri, taşıyıcı firmalar arasında kullanılan terimlerdir. Gümrük Mevzuatında bu terimler geçmiyor.
Dolayısıyla, deniz ticaretinde yükleten-taşıyan-taşıtan 4458 sayılı Yasa’nın 4’ncü maddesi hükümleri gereğince sorumludurlar. COC yüklemede, yükleten-taşıyan-taşıtanın eşyaları konteynere yüklenmesi sırasında gördükleri ve beyana nazaran karşılaştırdıkları kabul edilebilir, Bu açıdan gümrük mevzuatına göre sorumluluk doğabilir.
SOC yüklemede, forwarder firmalar ve taşıyıcının eşyaları görmemesinden dolayı eşyaların farklı çıkmasından sorumlu tutulması mümkün müdür?
Firmaların aralarındaki ticari ilişkilerinden ortaya çıkan çeşitli terim ve kavramlar esas alınarak kanun hükümlerinin yorumlanması doğru bir yaklaşım olmayabilir. Ancak; Gümrük Yasa’nın 4’ncü maddesinde, mükelleflerin diğer mevzuat hükümlerine göre yapacağı gözetim ve kontrollere tabi olunması hükmü uyarınca, taşıtan, taşıyan ve yükleten 5607 sayılı Yasa hükümlerine uygun hareket etmek zorundadırlar. Dolayısıyla, SOC yükleme yapsalar dahi, eşyaları taşıyan ve yükletenin de görmesi ve beyana nazaran bir farklılık varsa, gümrük idarelerine gerekli uyarıları yapması gerekiyor. Eşyaları görmemeleri gerekçe olarak kabul edilerek, sorumluluktan kaçılamayacağı sonucu ortaya çıkabiliyor.