Komşu teyzeler Eurobond günü yaparsa

Eskiden evlerde altın günleri olurdu, şimdi olmuş “yatırım günleri”. Annem, karşı komşu Melahat yenge ve daha nice teyzeler gözlerini Eurobond’a çevirmiş uzun vadeli yatırım peşindeler. Teyzeler, yaş 70, madem 2031 vadeli yatırıma girecekseniz, o zaman konuyu daha yakından inceleyelim.

Bir Eurobond tarifi vereyim

Eurobond yatırımcısına sabit getiri sağlarken, ihraç edene (hükümetler veya şirketler olabilir) ise yabancı para cinsinden kaynak sağlar. Sevgili anneciğim, adı “Eurobond” diye bononun Euro cinsinden olacağını zannetme, sadece ihraç edilen ülke para biriminden farklı ülke para biriminde ihraç edildi demektir. Örneğin, Hazine ve Maliye Bakanlığı dolar cinsinden Eurobond çıkarabilir. O zaman ona “Euro-Dolar bond" demek daha doğru olacaktır. Amerikan Doları cinsinden bono yılda iki kere, Euro cinsinden olan yılda bir kere kupon ödemesi adı altında faiz verir. Kupon faiz oranı, yani getiri, ihraç eden ülkenin veya şirketin risk primi ile doğru orantılı olacaktır.

Şimdi güzel teyzeler, toplaştınız Eurobond almaya karar verdiniz de bononun üzerindeki vadeye baktınız mı? “Faizi alır, çıtı çıtır yerim. Beyannamemi de veririm. Vadesi dolduğunda, 81 yaşımda paramı geri alırım” diyorsanız, ne âlâ. Zaten bireysel yatırımcılar için Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen Eurobondlardan elde edilen faiz gelirlerinde stopaj yok. Ama ya “O zamana kadar kim öle kim kala, ben bekleyemem.” derseniz? Vadesinden önce Eurobond’u satarsanız -ki satabilirsiniz-bonoların bir piyasası var, o zaman alım-satım kazancı üzerinden vergi ödeyeceksiniz.

Vadesinden önce Eurobond’u satarsam

Eurobond'ların, vadesinden önce satılması nedeniyle ortaya çıkan alım satım kazancı, Gelir Vergisi Kanunu’nun mük.80’nci maddesine göre “diğer kazanç ve irat” olarak tanımlanmış. Gerçek kişiler için Eurobond satış kazançlarının vergilenmesinde 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilenlere bakacak olursak, bonoyu aldığın tarihteki ödediğin yabancı para tutarın TL karşılığı ile satış tarihindeki yabancı para tutarının TL karşılığı arasındaki fark ve varsa alım-satım giderlerinin düşülmesiyle bulacağımız tutar vergilenecek kazancı gösterecektir. Bu hesaplama sırasında maliyet bedelinin endekslenmesi yöntemi de kullanılabilir. Ancak bu yöntemin kullanılabilmesi için alım satım tarihleri arasındaki Yİ-ÜFE endeks farkının %10’un üzerinde olma şartı bulunuyor.

Ah benim canlarım, çayın yanına şu böreklerinden koyarsanız sizlere Eurobond ihraç eden şirketin katlandığı maliyetleri de anlatırım.

Şirket Eurobond ihraç ederse

Uluslarararası/Türkiye Finan-sal Raporlama Standartları’na (UFRS/TFRS) göre finansal tablo hazırlayan şirketler, içinde önemli faiz barındırmayan ticari alacaklar hariç olmak üzere, finansal varlığı veya finansal yükümlülüğü (örneğin ihraç ettiği ve sizin aldığınız bono) ilk defa finansal tablolara alırken gerçeğe uygun değerinden (fair value) ölçüp, kaydederler.

Şirketin Eurobond ihraç ederken katlandığı işlem maliyetlerinin (transaction costs) neler olduğunu tespit etmesi ve bu maliyetlerin nasıl muhasebeleşeceğini bilmesi gerekir. Ona göre şirketin finansal tablolardaki yükümlülük tutarı değiştirecektir.

Transaction costs (İşlem maliyetleri) nedir?

Nazlı teyzecim bakıyorum sen bu işe epey kulak kabarttın. Bak o zaman dikkatle dinle.

İşlem maliyeti, TFRS 9 Appendix A’da, finansal varlık veya yükümlülüğün elde edilmesi, ihraç edilmesi veya elden çıkarılmasıyla doğrudan ilişkilendirilebilen ek maliyetler olarak tanımlanmıştır. Ek maliyet demek, ilgili finansal araç elde edilmemiş, ihraç edilmemiş veya elden çıkarılmamış olsaydı katlanılmayacak olan maliyetler demektir.

İşlem maliyetlerine örnekler: acentelere, danışmanlara, aracı ve satıcılara ödenen ücret ve komisyonlar, düzenleyici kurumlar ve menkul kıymet borsaları tarafından alınan vergi ve vergi benzeri yükümlülükleri ve transfer ve gümrük vergileridir.

Nazlı teyze aman dikkat, borç primleri veya iskontoları, finansman maliyetleri, işletmenin kendi iç yönetimiyle ilgili maliyetler veya elde tutma maliyetleri, işlem maliyetleri değildir.

Gel Melahat yenge, gel; aman sakın eksik kalma. Tam da işlem maliyetlerinin finansal yükümlülük ölçümüne etkisinden bahsedecektik.

Borç tutarını nasıl etkiler?

Gerçeğe uygun değer değişimleri kâr veya zarara yansıtılanlar (fair value through profit or loss) hariç olmak üzere finansal varlık ve yükümlülüklerin ilk ölçümünde, varlıların edinimiyle veya yükümlülüğün ihracıyla doğrudan ilişkilendirilebilen işlem maliyetleri de gerçeğe uygun değere ilave edilir veya gerçeğe uygun değerden düşülür.

Yani anlayacağınız teyzecim, gerçeğe uygun değer değişimleri kâr veya zarara yansıtılan finansal araçlarda, işlem maliyetleri doğrudan gider yazılacaktır. Ancak itfa edilmiş maliyetten veya gerçeğe uygun değer değişimleri diğer kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleştirilen borçlanma araçlarında (örneğin Eurbond) işlem maliyeti, itfa edilmiş tutarı hesaplamak için kullanılan etkin faiz oranı (EIR- effective interest rate) hesabına dahil edilecektir, ki bu da ödenecek faiz tutarını etkileyecektir.

Bizim teyzelerde yaş 70, ama iş bitmemiş. Bakalım bir daha ki sefere hangi yatırım aracıyla karşıma çıkacaklar.