KGK enflasyon muhasebesi dedi!

Nusret AYYILDIZ
SMMM – Kamu Gözetimi Kurumu Eski Uzmanı

Uzun süren bekleyiş sona erdi. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu 2023 yılı finansal tablolarıyla birlikte enflasyon muhasebesi uygulamasına başlanacağını duyurdu.

Başta şirketlerimiz olmak üzere muhasebe ve denetim camiasını son derece yoğun günler bekliyor. Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan tebliğ taslağından sonra uygulamaya kesin gözüyle bakılıyordu. Bazı şirketler çalışmalara çoktan hız vermişti. Ancak bir kısmında hali hazırda bir çalışma yok. Hiç hazırlığı olmayan şirketler için kalan süre çok da yeterli görünmüyor.

Son dönemlerde Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan tebliğ taslağıyla ilgili sayısız çalışma ve makale yayımlandı. Ancak Türkiye Finansal Raporlama Standartları ve Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı uyarınca henüz yeterli kaynak ve çalışma mevcut değil.

Bu kapsamda ilgili raporlama çerçeveleri hükümleri doğrultusunda nelere dikkat edeceğimizi bu yazı başlığı altında ele almaya çalışacağız.

Hangi Kalemler Nasıl Düzeltilir?

Düzeltilecek kalemler ilgili finansal tablo kalemlerinin parasal kalem olup olmamasına göre değişkenlik gösterir. Parasal kalemler hali hazırda raporlama dönemi sonundaki cari ölçüm birimine göre ifade edildiklerinden düzeltmeye tabi tutulmazken, parasal olmayan kalemler düzeltilirler.

Parasal Kalemler Düzeltilebilir mi?

Değeri bir sözleşmeye bağlanmış parasal kalemler varsa bu kalemler sözleşmede yer verilen hükümler doğrultusunda revize edilmelidir. Bu kalemlerden kaynaklı fark ise parasal pozisyon kazanç ve kayıp hesabıyla ilişkilendirilerek kar veya zarar yansıtılacaktır. Enflasyona endeksli güvence bedelleri ve tüketici fiyat endeksine göre ihraç edilen devlet tahvillerini bunlara örnek olarak verebiliriz.  

Hangi Finansal Tablolar Düzeltilecek?

Denetimden geçmiş finansal tablolar (BOBİ FRS/TFRS) için tüm finansal tablolar setinin yani finansal durum tablosu, kar veya zarar tablosu, nakit akış tablosu ve özkaynak değişim tablolarının düzeltilmesi gerecek.

Karşılaştırmalı Dönemin Durumu?

Denetimden geçmiş finansal tablolarda önceki dönem karşılaştırmalı bilgisinin de düzeltilerek raporlanması gerekli. Enflasyon muhasebesine geçişi temsil eden karşılaştırmalı dönemin açılış finansal durum tablosu da düzeltilecek finansal tablolardan.

Bu durumda şirketler 31.12.2022 ve 31.12.2023 karşılaştırmalı finansal tabloları sunulacakken, enflasyon muhasebesine geçişin kümüle etkisini yansıtan 01.01.2022 tarihli açılış finansal durum tablosuna da düzeltmesi gerekecek.

Hangi Endeks Kullanılacak?

TMS 29 numaralı standardımızda doğrudan bir endeks yönlendirmesi söz konusu değil. Ancak KGK geçmiş dönemlerde satın alma gücünü en iyi yansıtan endeks olarak Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) kullanılacağına dair bir duyuru yayımlamıştı. Buradan hareketle denetimden geçmiş finansal tabloların düzeltmesinde vergi uygulamalarından farklı bir endeks (TÜFE) kullanmış olacağız.

Parasal Kalem – Parasal Olmayan Kalem Ayrımı

Parasal kalemler, sabit veya belirlenebilir bir tutarda para olarak alınacak ya da ödenecek varlık ve yükümlülükler ile elde tutulan nakitleri temsil eder. Parasal kalemin en ayırt edici özelliği karşılığında para alma hakkı ya da ödeme yükümlülüğü vermiş olmasıdır. Bunlar dışında kalan finansal tablo kalemleri ise parasal olmayan kalemler olarak dikkate alınır. Parasal ve parasal olmayan kalemlere aşağıdaki başlıkları örnek olarak verebiliriz.

Parasal Kalemler
Parasal Olmayan Kalemler
Nakit ve Nakit Benzerleri
Stoklar
Ticari Alacaklar – Ticari Borçlar
Alınan – Verilen Sipariş Avansları
Diğer Alacaklar – Diğer Borçlar
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Finansal Yükümlülükler
Birikmiş Amortismanlar

Parasal Olmayan Kalemlere İlişkin Düzeltmelerdeki Özellikli Hususlar

Stokların Düzeltilmesi

Özellikle üretim işletmelerinde raporlanan stokların düzeltilmesi diğer kalemlere göre biraz daha önemli kalem olarak karşımıza çıkıyor. Stokların düzeltmesinde göz önünde bulundurulacak temel detay ise elde tutulma süreleri. Bir stoğun elde tutulduğu süre veya üretimi ne kadar uzunsa enflasyonun etkisine de o kadar çok maruz kalacaktır.

Stoklarda düzeltme ilgili varlığın elde edildiği ilk tarihe göre yapılmalıdır. Ancak uygulamada her stok kaleminin ilk edinim tarihinden yola çıkarak bir düzeltme yapılması çok mümkün olmayabilir. Bu nedenle genellikle stok devir hızı göz önünde bulundurularak ilgili döneme tekabül eden endeks esas alınarak düzeltme sağlanır.

Kar veya zarar tablosunda raporlanan satışların maliyeti kısmı da bu kapsamda yapılan endeksleme neticesinde kolaylıkla düzeltilmiş olacak. Şöyle ki dönem sonunda endekslenmiş tutardan, dönem başı ve dönem içerisindeki endekslenmiş bakiyelerin düşülmesiyle satışların maliyeti kısmında endekslenmiş tutara ulaşılması sağlanacaktır.

Yeniden Değerleme Yapılan Duran Varlıklar ve Gerçeğe Uygun Değeriyle Ölçülen Yatırım Amaçlı

Gayrimenkullerin Durumu?

Gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçtüğümüz varlıkların gerçeğe uygun değerlerini belirleyip finansal tablolara yansıtarak satın alma gücüne göre bir düzeltme yapmış oluyoruz. Ama satın alma gücünü yansıtmış olmamız ilgili kalemleri enflasyon muhasebesi uygulamasından ari tutacağımız anlamını taşımıyor.

İlgili varlıkların gerçeğe uygun değerindeki artışın bir kısmı enflasyondaki artışın etkisini de barındırıyor. Bu durumda enflasyonun etkisine göre gerçekleşen artışla gerçeğe uygun değerinde meydana gelen reel artışın ayrıştırılması gerecektir.

İlgili varlıkların ilk edinim tarihlerinden bu yana meydana gelen enflasyona göre artışın etkisi parasal kayıp/kazanç olarak ele alınırken, ilgili dönemde belirlenen endekslenmiş tutarın üzerinde kalan gerçeğe uygun değeri arasındaki fark ise gerçeğe uygun değerdeki artış olarak ele alınacaktır.

Enflasyon Muhasebesinin Denetimden Geçmiş Finansal Tablolara Etkisi

Enflasyon muhasebesi koşulları son dönemlerde oluştu. Ancak geriye dönüp baktığımızda 2004 yılından bu yana fiyatlar genel seviyesinde bir artış hep söz konusuydu. Son yıllardaki artışların finansal tablolar üzerinde yarattığı tahribat çok büyük oldu.

2023 yılı itibarıyla artık enflasyon muhasebesi uygulayacağız. Uygulama sonrası şirketlerimizin finansal durum tablolarında önemli artışlar meydana gelecek. Parasal varlığı parasal yükümlülüğünden fazla olan şirketler parasal kazanç yazacaklar. Ancak bu kazançlar kar veya zarar tablosunda finansman gelir-giderinden sonra gelen bir kalemde yer alacak ve faaliyet karına etki etmeyecek.

Diğer taraftan varlık kısmındaki büyüme amortisman gideri gibi bazı gider kalemlerinde de önemli artışlar meydana getirecek. Bu giderler ise doğrudan faaliyet karına etki edecek kalemler. Konuyu bu açıdan ele aldığımızda, enflasyonun etkisiyle ortaya çıkan gelir faaliyet dışı bir geliri ifade ederken, amortisman gibi giderler de doğrudan faaliyet karını etkileyecekler. Bu durum da şirketlerimizin faaliyet karlarında olumsuz bir etki yaratacak gibi duruyor.