Kentsel atıklara biyorafinerilerde değer katma
Ahşap, cam, kâğıt, metal, plastik, tekstil gibi geri dönüştürülebilirleri içeren evsel katı atığın en büyük kısmını biyobozunur organik madde, diğer deyişle biyoatık oluşturmaktadır. Kentin park ve bahçelerinden ve endüstriden de biyoatık çıkar. Kentsel atıklar düzensiz (vahşi) veya düzenli depolanır. Burada kentsel atığın çıktığı yerde veya toplandıktan sonra ayrılması, içerdiği geri dönüştürülebilirlerin atık işleme zincirine sokulması, biyoatığa değer katmak önemlidir.
Vahşi depolamada toprak-su-hava kirliliği ile insan ve doğa sağlığı tehdit edilmekte, sızıntı, yangın ve patlama riski bulunmaktadır. Günümüzdeki yaygın uygulama kent biyoatıklarından deponi gazı (çöp gazı) eldesiyle elektrik üretimi iken, biyogaz, biyometan üretimi, kompostlaştırma ve yakma ile güç üretimine de eğilim bulunmaktadır. Avrupa Birliği kademeli olarak düzenli depolamaya gönderilecek biyoatık miktarını azaltmakta. 2025’te, 2005 yılı biyoatıklarının %35’i kadarını gömme sınırı getirildi. Avrupa Yeşil Mutabakatı, İklim Kanunu, Sanayi Stratejisi, Döngüsel Ekonomi Eylem Planı doğrultusunda “Daha Az Atık, Daha Çok Değer” hedefiyle ilerlenmekte. Kentsel biyoatıklar “Biyokökenli Döngüsel Avrupa Ortak Girişimi (CBE JU)” ile biyoendüstriyel ürünler için önceliklenmekte. Kentsel biyoatıklardaki gizli karbon, endüstri değişmek için yeşil dönüşürken, kömür, petrol ve doğal gazdaki karbondan daha kıymetlidir. Biyoatıklar termokimyasal ve biyokimyasal dönüşüm teknolojileriyle biyorafinerilerde işlenerek biyokimyasallar, biyoyakıtlar ve biyomalzemeler üretilmekte. Kimya endüstrisinin temel kimyasallarından biri olan biyoetanol, ile biyolaktik asit, biyosüksinik asit, yeşil hidrojen olarak biyohidrojen, biyoyağlayıcılar, biyopolimerler, biyoplastikler, biyokompozitler, biyoçözücüler, biyomürekkepler, biyogübreler giderek artan oranlarda biyorafinerilerde üretilmekte. Böylece düzenli depolamaya giden biyoatık miktarı azalırken, atık yönetimi zorluklarını döngüsel ekonomide fırsatlara çevirerek, biyoatıklarla katma değer yaratma avantajı kazanılmakta.
“Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021” yeşil ve döngüsel ekonomi hedefi biyorafinerileri öne çıkarmakta. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı “Döngüsel Ekonomi Eylem Planı” için çalışmakta. İklim Şurası çalışmalarında atık mühim öznelerden biri. Yerel yönetimler ve sanayinin yatırım ilgisinin artmasını bekliyoruz. Türkiye Belediyeler Birliği’nin 17 Ocak 2022 günü gerçekleştirdiği II. Sıfır Atık ve Belediyeler Kongresi’nde atık masaya yatırıldı. “Türkiye’de Sıfır Atık Uygulaması ve Yeşil Dönüşüm” adlı konuşmamda “İnsan Merkezli Yeşil Dönüşüme Doğru: Eşitsizlikler ve Çevre Bağlantısı” adlı Mart 2021 tarihli Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) raporunun insan odaklı geçiş gereğine dikkat çektim. Kentler değişmek için dönüşürken insan odaklı olmak gerek. Kentlerin biyoatıklarına sanayinin yeşil dönüşümünde değer katmak gerek. Çalışmak gerek. Çünkü güzelim ülkemize sürdürülebilir yönetilen kentler ve biyorafineriler pek yakışır.