“KDV tevkifatında güncel uygulamalar”

Serdar Karakuş

SMMM / CPA

KDV Tevkifatı, KDV uygulamasının en karmaşık vergi türü olarak dikkat çekmektedir. Türkiye vergi gelir kalemleri arasında dolaylı vergilerin başında gelen KDV, artık daha çok KDV tevkifatı yani önden kesinti yoluyla ve zamanında tahsili için getirilmiştir. Benzer uygulamalar birçok Avrupa Birliği ülkesinde de bulunmaktadır. Bu yazımızda 28 farklı alanda uygulanmakta olan, KDV tevkifatında güncel uygulamaları açıklamaya çalışacağız.

KDV tevkifatı nedir, ne anlama gelir?

Tevkifat kelime anlamı itibariyle “durdurmak”, “tevkif etmek” kelimesinden türemiştir. TDK’ya göre “Para konusunda kesintiler” demektir. Ayrıca İngilizce de “stoppage” kelimesi de bizdeki tevkifat gibi para konusunda kesintiler anlamına gelen bir sözcüktür.

Tevkifat için ayrıca stopaj, kesinti, kaynakta kesme gibi tanımlamalar kullanılmaktadır. Ancak Stopaj (stoppage) tabiri daha çok Muhtasar beyannamesi ile beyan edilen vergi kesintileri için kullanılmaktadır.

Nihai olarak tevkifat müessesesi verginin eksiksiz ve zamanında tahsili için getirilen vergi güvenlik önlemlerinden biridir.

KDV tevkifat oranları neye göre nasıl belirleniyor?

Şuan uygulamada olan Kısmi KDV Tevkifat oranları; 2/10 - 3/10 - 4/10 - 5/10 - 7/10 - 9/10 olmak üzere toplam 6 farklı kısmi tevkifat oranı mevcut. Görüleceği üzere 2’den 10’a kadar neredeyse tüm rakamlar var sadece 6/10 ve 8/10 oranları eksik. Yani henüz 6/10 ve 8/10 oranlarına tabi bir tevkifat uygulaması bulunmuyor.

Kısmi Tevkifat oranlarını Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı kanundan aldığı yetki ile farklı sektör gruplarına göre tevkifat uygulaması getirerek oranları belirlemektedir.

Oranların neye göre belirlendiğine dair resmi bir dayanak olmasa da piyasa gözlemleri ve sektör ortalamalarına göre ödenmesi gereken KDV oranlarına göre bir belirleme yapıldığını söyleyebiliriz. Örneğin, “Yapı Denetim, İşgücü Temin Hizmeti, Etüt, Plan-Proje, Danışmanlık ve Temizlik” gibi işgücü ve emek yoğun sektörlerde verilen hizmet karşılığında %18 KDV oranına göre ödenmesi gereken KDV’nin %16-17 dolaylarında olması beklenir. Bu nedenle vergi güvenlik önlemi açısından bu sektörler için en yüksek tevkifat olan 9/10 oranını seçilmiştir. Bu durum da, verilen hizmetin %16,20’sinin hizmeti alan tarafından KDV2 beyannamesi ile ödenmesi anlamına gelmektedir.

KDV tevkifatında tam ve kısmi tevkifat ayırımı nedir?

KDV tevkifatı uygulaması, teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar tarafından değil bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir.

"Tam tevkifat" işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tamamının işleme muhatap olan alıcılar tarafından beyan edilip ödenmesidir.

"Kısmi tevkifat" ise hesaplanan verginin Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmının, işleme muhatap olan alıcılar tarafından, diğer kısmının ise işlemi yapan tarafından beyan edilip ödenmesidir.

Şuan ki güncel uygulamalarda Tam Tevkifat uygulaması 5 ana başlıkta uygulanmaktayken, Kısmi Tevkifat uygulaması 23 farklı alanda uygulanmaktadır.  Bu durum “Kısmi tevkifat” uygulamasını bir hayli karmaşık hale getirmekte ve takibini zorlaştırmaktadır.

“Tam tevkifatın” uygulandığı hizmet ve işlemler hangileridir?

Tam tevkifat kapsamına giren işlemlerde, işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin tamamı, mal veya hizmetin alıcıları tarafından tevkifata tabi tutulmaktadır. Tam tevkifat uygulanacak işlemler, aşağıda sayılanlarla sınırlı olup, bunlar dışındaki işlemlerde işleme muhatap olanlar tarafından tam tevkifat uygulaması kapsamında işlem yapılmayacaktır. Buna göre;

• İkametgâhı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlar tarafından yapılan teslim ve hizmetler,
• Serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler,
• Kiralama işlemleri,
• Reklam verme işlemlerinde,
• İsteğe Bağlı Tam Tevkifat Uygulaması, (Yeni Uygulama)

işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tamamının, mal veya hizmetin alıcıları tarafından  tam tevkifata tabi tutulması gerekmektedir.

Örneğin yurtdışından alınan ve Türkiye’de faydalanılan bir hizmet faturasına Tam Tevkifat uygulaması kapsamında Sorumlu Sıfatıyla %18 KDV’nin 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan edilip ödenmesi gerekmektedir. Sorumlu Sıfatıyla ödenen bu vergi ilgili dönemde indirim konusu yapılabileceği tabiidir.

Kısmi tevkifat nedir?

Kısmi Tevkifatta işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin tamamı değil, bu işlemler için belirlenen orandaki kısmı alıcılar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenmekte tevkifata tabi tutulmayan kısım ise satıcılar tarafından mükellef sıfatıyla beyan edilip (beyannamede ödenmesi gereken KDV çıkması halinde) ödenmektedir

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamında KDV tevkifatı yapmak üzere sorumlu tutulabilecekler aşağıda iki grup halinde sayılmış olup, tevkifat uygulaması kapsamındaki her bir işlem bazında tevkifat yapması gerekenler, söz konusu gruplardan birine veya ikisine veyahut söz konusu gruplar kapsamında olan bazı sorumlulara atıf yapılmak suretiyle KDV Genel Uygulama Tebliğin ilgili bölümlerinde belirtilmektedir.

Tevkifat uygulayacak alıcılar

a)Tüm KDV mükellefleri,

1. b) Belirlenmiş alıcılar (KDV mükellefi olsun olmasın)

“Belirlenmiş Alıcılar”a İlişkin Güncel Liste;

KDV Uygulama Tebliğinin birçok yerinde (I/C-2.1.3.1/b) ayrımında sayılanlar olarak geçen meşhur Belirlenmiş Alıcıların güncel listesi aşağıdaki gibidir.

- mevzuat.gov.tr%2FMevzuatMetin%2F1.5.5018.doc&wdOrigin=BROWSELINK">5018 sayılı Kanuna ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar, il özel idareleri ve bunların teşkil ettikleri birlikler, belediyelerin teşkil ettikleri birlikler ile köylere hizmet götürme birlikleri,

- Yukarıda sayılanlar dışındaki, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle kurulan kamu kurum ve kuruluşları,

- Döner sermayeli kuruluşlar,

- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,

- Kanunla kurulan veya tüzel kişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları,

- Bankalar,

- Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri,

- Sendikalar ve üst kuruluşları,

- Vakıf üniversiteleri,

- Mobil elektronik haberleşme işletmecileri,

- Büyükşehir belediyelerinin su ve kanalizasyon idareleri,

- Kamu iktisadi teşebbüsleri (Kamu İktisadi Kuruluşları, İktisadi Devlet Teşekkülleri),

- Özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar,

- Türkiye Varlık Fonu ile alt fonlara devredilen kuruluşlar,

- Organize sanayi bölgeleri ile menkul kıymetler, vadeli işlemler borsaları dahil bütün borsalar,

-Yarıdan fazla hissesi doğrudan yukarıda sayılan idare, kurum ve kuruluşlara ait olan (tek başına ya da birlikte) kurum, kuruluş ve işletmeler,

- Payları Borsa İstanbul (BİST) A.Ş.’nde işlem gören şirketler,

- Kalkınma ve yatırım ajansları.

“Belirlenmiş alıcılara” ilişkin diğer detaylar

Payları İMKB'de işlem gören bir şirketin yarıdan fazla hissesine sahip olduğu şirket belirlenmiş alıcılar kapsamında yer almamaktadır.

Belediyeler (büyükşehir belediyeleri dâhil) yukarıda yer verilen "belirlenmiş alıcılar" kapsamına girmemektedir. Bu itibarla belediyelerin 117 no.lu KDV Tebliğin yürürlüğe girdiği 1 Mayıs 2012 tarihinden itibaren kısmi tevkifat uygulaması kapsamında tevkifat yapma sorumlulukları kaldırılmıştır.

Ancak belediyelerin bünyelerinde oluşan iktisadi işletmeler nedeniyle gerçek usulde KDV mükellefiyeti bulunması halinde "KDV mükelleflerinin” tevkifat yapmak üzere sorumlu tayin edildiği teslim ve hizmetlerde KDV tevkifatı yapmaları gerekmektedir.

Belirlenmiş alıcıların birbirlerine karşı yaptıkları teslim ve hizmetlerde (şirketleşenler dahil profesyonel spor kulüplerince yapılanlar hariç), KDV tevkifatı uygulanmaz.  Örneğin, borsada işlem gören iki şirketin birbirine yaptığı ve normalde kısmi tevkifat kapsamında giren teslim ve hizmetlerde tevkifat uygulanmayarak normal şekilde fatura düzenlenir.  Bu durum, idarenin belirlenmiş alıcılara güvendiğinin ve vergi tahsilinde sorun yaşamayacağı algısının bir göstergesidir. 

Kısmi tevkifatta teslimler ve hizmetler nedir?

KDV tevkifatında en önemli ayrımlardan birisi de Hizmetler ve Teslimlerdir. Zira tevkifat oranları da buna göre belirlenmekte ve değişkenlik göstermektedir.

Teslim; bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir.

Hizmet; teslim ve teslim sayılan haller dışında kalan işlemlerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak ve işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi, şekillerde gerçekleşebilir.

Teslim ve Hizmet kavramı 3065 sayılı KDV Kanununda en çok geçen kelimeler olup, her ikisi birlikte kanunda 460 defa zikredilmektedir.  Kısmi Tevkifat uygulamasında en çok hizmetler bölümünde tevkifat uygulanmaktadır.

Kısmi tevkifat uygulanacak hizmetler nelerdir?

Bu bölümde yer verilen kısmi tevkifat kapsamındaki işlemlerin tamamı "hizmet" mahiyetinde olup, "teslim" mahiyetindeki işlemler bu bölüm kapsamına girmemektedir. Aşağıda detayına yer verilen 15 farklı hizmette kısmi tevkifat uygulaması bulunmaktadır. 

Kısmi tevkifat uygulanacak teslimler nelerdir?

Kısmi Tevkifat uygulanması gereken 8 farklı teslim bulunmakta olup, bu teslimlerin tamamında KDV mükellefleri (I/C-2.1.3.1/a) ile Belirlenmiş Alıcılar (I/C-2.1.3.1/b) tevkifat yapmakla yükümlüdürler.

Tevkifat Uygulamasıyla İlgili Diğer Hususlar Nelerdir?

Tebliğin (I/C-2.1.3.1/b) ayırımında sayılanların, kısmi tevkifat uygulaması kapsamındaki teslim ve hizmetlerinde hesaplanan KDV, alıcıların durumuna bakılmaksızın, tevkifata tabi tutulmayacaktır.  (yani borsada işlem gören şirketler tevkifatsız fatura kesebilir)

KDV Kanunu uyarınca KDV’den istisna olan teslim ve hizmetler ile KDV Kanunu’nun 11/1-c kapsamında ihraç kayıtlı satışlar ve geçici 17. maddeleri kapsamındaki dahilde işleme ve geçici kabul rejimi kapsamında yapılacak teslimlerde tevkifat uygulanmayacaktır

KDV tevkifatı ihtiyari bir uygulama olmayıp, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca tevkifat uygulaması kapsamına alınan 15’i hizmet, 8’i teslim olmak üzere toplam 23 farklı işlemde tevkifat yapılması zorunludur. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tevkifat kapsamına alınmamış işlemlerde isteğe bağlı da olsa tevkifat yapılamaz.

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamına giren her bir işlemin KDV dahil bedeli 2.000 TL’yi aşmadığı takdirde, hesaplanan KDV tevkifata tabi tutulmaz. Sınırın aşılması halinde ise tutarın tamamı üzerinden tevkifat yapılır.

KDV tevkifatı nasıl beyan edilir?

Tevkifat, genel bütçeli idareler hariç, tevkifata tabi işlemin yapıldığı dönemde "Vergi sorumlularına ait 2 No.lu KDV Beyannamesi" ile beyan edilir. Bu beyannamenin vergi tevkifatı yapmak zorunda olanlar tarafından, vergilendirme dönemini takip eden ayın 26. günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilmesi gerekmektedir. Vergi sorumlularının başka faaliyetleri nedeniyle KDV mükellefiyetlerinin bulunmaması ve dolayısıyla 1 No.lu KDV beyannamesi vermemeleri bu uygulamaya engel değildir.

Gerçek usulde KDV mükelleflerinin (KDV1 vergi türünden mükellef sicilinde kayıtlı olanlar) tevkifata tabi tutulan KDV'nin beyanında 1015B beyanname kodlu KDV 2 beyannamesini, gerçek usulde KDV mükellefiyeti bulunmayanların ise söz konusu verginin beyanında 9015 beyanname kodlu KDV 2 beyannamesini kullanmaları gerekmektedir.

Kısmi tevkifatta düzeltme ve iade nasıl olur?

Kısmi tevkifat uygulaması düzeltme ve mal iadeleri İşlem(fatura) bedeli üzerinden hesaplanan verginin tevkifata tabi tutulmayan kısım üzerinden yapılır. Yani iade faturası tevkifatlı olarak düzenlenmez. Maalesef sahadaki uygulamalarda bu konuda çokça hata yapıldığını görüyoruz.  İade faturasının, tevkifata tabi tutulmayan kısım ile  tevkifatsız düzenlenmesi gerektiği halde tevkifatlı olarak kesiliyor. Bu durumda mükerer vergilendirmeye yol açıyor.

Oysa ki tebliğ ifadesi çok açık, tevkifata tabi tutulmayan kısmı üzerinden yapılır diyor. Örneğin; 1.000 TL’lik matrahı olan, %18 KDV ve 4/10 (%7,2) tevkifat oranına tabi bir teslimde düzeltme veya mal iadesi nedeniyle alıcı tarafından kesilen faturada tevkifata tabi tutulmayan kısım 10/10-4/10= 6/10 diğer bir ifadeyle   (%18 /10 *6= 10,8) %10,8 KDV oranı ile fatura KDV’sinin 100,80 TL olarak düzenlenmesi gerekmektedir.

Kısmi tevkifatta matrahta değişiklik durumu; (fiyat farkı, kur farkı vb.)

Fiyat farkı, kur farkı ve benzeri nedenlerle tevkifata tabi işlemin bedelinde sonradan bir artış ortaya çıkması halinde, bu artış ile ilgili olarak fatura düzenlenerek KDV hesaplanır ve hesaplanan KDV üzerinden tevkifat uygulanır. Bu şekilde işlem yapılabilmesi için fiyat farkı, kur farkı ve benzerinin ait olduğu asıl işleme ait KDV dahil bedelin tevkifat alt sınırını geçmiş ve tevkifata tabi tutulmuş olması gerekmektedir.

Diğer bir ifadeyle işlemin aslı tevkifatlı ise fer-i de tevkifatlıdır. Dolayısıyla tevkifata konu işlemlerde ortaya çıkan kur farkı vb farklara ilişkin düzenlenecek faturalarında aynı oranda tevkifatlı kesilmesi gerekmektedir.

Tevkifata tabi işlemlerde kdv iadesi nasıl ve ne kadar alınır?

Tevkifat uygulamasından doğan KDV alacaklarının mükellefe iade edilebilmesi için, satıcının tevkifat uygulanmayan KDV tutarını 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan etmiş olması, alıcının da yaptığı tevkifatla ilgili 2 No.lu KDV Beyannamesini vergi dairesine vermiş olması zorunludur.

Mahsuben ve nakden iade  (sadece vergi inceleme raporu  ile olanlar)

Tebliğin (I/C-2.1.3.) bölümü kapsamında kısmi tevkifat uygulanan;

- Temizlik, bahçe ve çevre bakım hizmetleri,

- Makine, teçhizat, demirbaş ve taşıtlara ait tadil, bakım ve onarım hizmetleri,

- Her türlü yemek servisi ve organizasyon hizmetleri,

- Etüt, plan-proje, danışmanlık, denetim ve benzeri hizmetler,

- Fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işleri ile fason ayakkabı ve çanta dikim işleri ve fason işlerle ilgili aracılık hizmetleri,

- Yapı denetim hizmeti,

- Taşımacılık hizmetleri,

- Her türlü baskı ve basım hizmeti,

-Ticari reklam hizmetleri,

- İşgücü temin hizmeti,

- Turistik mağazalara verilen müşteri bulma/götürme hizmeti,

ile ilgili KDV iade alacaklarının mahsubunu isteyen mükelleflerin 10.000 TL’yi aşmayan mahsup talepleri vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranılmaksızın yerine getirilir. 10.000 TL ve üzerindeki mahsuben iade talepleri SADECE vergi inceleme raporu ile yerine getirilir.  YMM Raporu ile olmaz.

Ayrıca yukarıda yer alan hizmetlere ilişkin incelemesi nakden iade sınırı bulunmadığından nakden istenen tutarın tamamı münhasıran teminat ve/veya vergi inceleme raporu ile yerine getirilir. İade talebinin tamamı kadar teminat verilmesi halinde teminat, münhasıran vergi inceleme raporu sonucuna göre çözülür.

Mahsuben iade (YMM ve VİR olmaksızın)

Tebliğin (I/C-2.1.3.) bölümü kapsamında tevkifat uygulanan;

- Külçe metal teslimleri,

- Bakır, çinko, alüminyum ve kurşun ürünlerinin teslimi,

- Metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt, cam hurda ve atıkları ile konfeksiyon kırpıntılarının teslimi,

- Metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt ve cam hurda ve atıkları ile konfeksiyon kırpıntılarından teslimi

- Pamuk, tiftik, yün ve yapağı ile ham post ve deri teslimi,

- Ağaç ve orman ürünleri teslimi,

- Demir-çelik ürünlerinin teslimi,

-Tebliğin (I/C-2.1.3.3.7.) bölümü kapsamındaki teslimler, ile ilgili mahsuben iade talepleri miktarına bakılmaksızın vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat aranmadan yerine getirilir.

Bu Teslimlere ilişkin 10.000 TL’yi aşmayan nakden iade talepleri teminat, vergi inceleme raporu ve YMM raporu aranılmadan yerine getirilir. 10.000 TL ve üzerindeki nakden iade talepleri ise vergi inceleme raporu sonucuna göre veya YMM raporu ile yerine getirilir. 10.000 TL’yi aşan kısım için teminat verilmesi halinde teminat, vergi inceleme raporu sonucuna göre veya YMM raporu ile çözülür.

Yukarıda detayına yer verilen nakden ve mahsuben iade türlerinde görüleceği üzere hizmetlere ilişkin nakden/mahsuben iade uygulaması aşırı derecede sınırlandırılmış ve sadece VİR (Vergi İnceleme Raporu)’na bağlanmıştır.  Bunun nedeni hizmetlerin ağırlıklı olarak girdisinin  emek ve iş gücü olması, bir üretimin bulunmaması ve tevkifat uygulanan söz konusu hizmet sektörlerin vergiye uyum konusunda yeteri kadar güven vermemesi gibi nedenlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Teslimlerde ise mahsuben iade de herhangi bir rapor şartı bulunmamakta olup, 10.000 TL üzeri YMM raporu ile nakden iade alınabilmektedir. Bir başka ifadeyle KDV tevkifatında teslim idare nazarında daha güvenli bir alan olarak görülmektedir. Bu durum da teslime konu tevkifatın fiili bir üretim ve fiziki teslime dayanmasından kaynaklanmaktadır.

Sonuç ve öneri;

Her ne kadar KDV tevkifatı, verginin eksiksiz ve zamanında tahsili için getirilen vergi güvenlik önlemlerinden biri olsa da gün geçtikte karmaşıklığı artmaktadır. Bu durumun önüne geçmek ve KDV tevkifatında daha sade ve net bir çözüm üretmek adına şahsi önerim, Kısmi Tevkifat uygulamalarının tek tevkifat şeklinde örneğin sadece 5/10 oranında uygulanmasıdır.