Kayıt defterine düşen notlar...

Yaşadığımız sadece doğal afet değildi. İşte yaşadığımız afetin doğal olmayan boyutundan “kayıt defteri”ne düşen notlar:

- 1999 depremi sonrasında deprem yaralarını sarma ve depremlere hazırlık için çıkartılan deprem vergisi olarak bilinen özel iletişim vergisinde yirmi yıllık tahsilat 86 milyar lira, yıllık ortalama kurla hesaplandığında 37 milyar dolar, yani bugünkü değerle 685 milyar lirayı buldu. Zamanın Maliye Bakanı bu paraların ne yapıldığı sorulunca, derem için harcanmadığını itiraf ederken üste çıkarak “Sağlık için harcandı, yol, tünel, köprü yapıldı” dedi.

- 1999 depreminden sonra binlerce kişini ölümüne neden olan yıkımın sorumluları hakkında 2 bin 100 dava açıldı. Bu davalardan bin 800'ü hukuki boşluklar yararlanarak doğrudan ertelendi. Geriye kalan 300 davanın 110’una ceza verildi. Bunların sadece 50’si Yargıtay’da onaylandı. Kalan bütün davalar uzun mahkeme süreçleri yüzünden zaman aşımına uğradı ve düşürüldü.

- AK Parti iktidarı döneminde 8 kez imar affı çıkartıldı. En son Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde 2018’de çıkartılan imar affından 3 milyon 152 bin 94 sorunlu yapı “yararlandı.” Cumhurbaşkanı Erdoğan seçim mitinglerinde “İmar Barışı ile 144 bin 556 Maraşlı vatandaşımızın sorununu çözdük”, "Malatya, imar barışıyla Malatya'da 88 bin 577 vatandaşımızın sıkıntısını çözdük", Hatay, imar barışıyla toplam 205 bin Hataylı vatandaşımızın sorununu çözdük" demişti.

- Maraş depremi sonrası bölge illerini ziyaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir depremzedeye, "Bunlar kader planının içerisinde olan şeyler" dedi.

-  Doğal afetlerde tek yetkili kılınan AFAD’ın kadro ve hazırlık olarak son derece yetersiz olduğu ilk andan ortaya çıktı. Depremden günler geçmesine rağmen gidilemeyen köyler oldu.

- AFAD’ın daha önceki deprem ve diğer afetlerde 1999 depremi sonrasında serpilip yaygınlık kazanın sivil arama kurtarma ekiplerini dışlayan ve engelleyen tutumu, yerel düzeydeki bu girişimleri caydırdı ve sivil girişimler zayıfladı. Son afet yerel potansiyelin böyle kurutulmasının ne kadar hayati önemde olduğunu gösterdi.

- AFAD’ın kendisinin ise hızlı refleks gösterme, çözüme yönelik inisiyatif alma ve koordinasyon açısından akıl almaz derecede yetersiz olduğu tam tersine bürokratik yapısıyla son derece hantal hale geldiği ortaya çıktı.

- Çeşitli yollarla deprem bölgesine ulaşan AFAD’a bağlı olan ve olmayan gönüllülerin çok büyük çoğunluğu depremin ilk gününü beklemekle AFAD’tan gelecek yönlendirme ve kararı beklemekle geçirdiler. Kurtarma çalışmaları açısından son derece hayati saatler boşa harcandı.

- Arama kurtarmada en etkili ve tecrübeli olan ve kısa sürede hazır hale gelen maden işçilerinin bölgeye ulaşımı bile çok gecikmeli olarak sağlandı.

- Ekiplerin etkin çalışması için gerekli donanım, ekiplerin bölgelerine ulaşmasından saatler sonra yerine ulaşabildi. Bu da en kritik saatlerdeki çalışmaların etkinliğini çok zayıflattı.

- AFAD, ülkenin dört bir yanından gelen yardım malzemelerinin etkin ve adil bir şekilde dağıtımı ve dağıtımın koordinasyonu konusunda da yetersiz kaldı. Hatta yer yer bürokratik davranışlarla aksaklıklara yol açtı. Koordinasyondaki bürokrasinin uzaması yüzünden yer yer gelen yardım malzemelerini etrafa bırakıp gidenler oldu ve bu yüzden yardım malzemelerinin bir bölümü kullanılamaz hale geldi.

- Depremzedelerin beslenme, barınma, ısınma, tuvalet sorunlarına çok kısıtlı çözüm bulunabildi. Yaşanan hijyen sorunları salgın hastalık riski yarattı.

- OHAL sonrası Twitter kısıtlaması en kritik saatlerde deprem alanında haberleşmeyi kısıtlayarak tehlikeyi artırdı. Telefon operatörlerinin kriz yönetiminde beceriksiz kalması sorunu ağırlaştırdı.