Karbonu almak ve satmak kolay mı?
Yaşamımız gezegenimizdeki azot, su, karbon döngüsü ile sürerken iklim değişti. İklim değişiyor. İklim değişecek. İklim değişimine etkinin göstergesi Karbon Ayak İzi (KAİ) olup kişi, toplum, devlet, kuruluş, etkinlik veya ürünün/hizmetin doğrudan veya dolaylı neden olduğu belli bir zamandaki sera gazı salımlarının (emisyonlarının) karbondioksit eşdeğeridir. Sera gazları karbondioksit, metan, diazotmonoksit, brom, flor, klor içeren halojenli gazlardır. Her bir sera gazı farklı enerji soğurma (absorbe) niteliğiyle farklı küresel ısınmaya sebep olarak iklimi değiştirir. Sera gazları değil, insanın, insan için yaptığı üretim-tüketim-hizmetin neden olduğu KAİ için insan suçlu; gezegen, bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar ve de yine insan mağdurdur. Gezegenimizde doğal iklim değişikliklerine ek olarak iklimde sebep olunan bu değişiklik, doğa kökenli afetlere insan kökenli afetleri ekler ve böylece jeolojik, klimatik, biyolojik, sosyal ve teknolojik afetler artar. Diğer deyişle insan afet gidişatını hızlandırır. 2022 yılında yağış anormallikleri; sıcak hava dalgası; soğuk hava dalgası; ısı adası; küresel yüzey ve küresel okyanus sıcaklıklarında artış; deniz seviyesi yükselmesi; kar, deniz buzu ve buzulların yitirilmesi; yangın; hava kalitesinin kötüleşmesi; göç; salgın her yerde iklim değişikliğinin etkilerini insana büyük bedellerle öğreterek acı dersler verdi.
Çevresel-sosyal-yönetişimsel göstergeleri ile takip ettiğimiz sürdürülebilirlik yönetiminde iklim değişikliğine etki çevresel göstergeler altında sera gazlarının yönetimi, nam-ı diğer karbon yönetimi başlığında yer alırken, kuruluşlar üretim ve ürünleri için KAİ yöneterek düşük karbon ekonomisinde, karbonsuzlaşma yolunda ilerler. Avrupa Yeşil Mutabakatı; Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM); Emisyon Ticareti Sistemi (ETS) başlıklarındaki, kısaca ihracattaki karbon vergisi geliyor yaygın söyleminde, benim de ihracatta yeşil pasaport gerekiyor söylemimde olan KAİ işte budur. Buradaki yeni iş fırsatı mühimdir. İş dünyasında sera gazı salımı yapanlar ile sera gazı salım azaltımı yapanlar “Karbon Piyasası ve Karbon Ticareti” ile endüstrinin yeşil, döngüsel ve dijital dönüşümde bambaşka bir kazanç elde ederler. Buradaki Karbon Kredisi ve akçe pek kıymetlidir. Kuruluşlar insan ve doğası için en iyiyi yaparken, iklim değişikliği ile mücadeleye katkısını ortaya koyarken, bambaşka izdüşümlerle kazancı da artarken, görünmeyen bir ürün, Karbon Kredisi alınır, satılır. Aynı elektrik gibi. Günlük yaşam dili ile burada çok tatlı bir para dolaşır. Alan da memnundur, satan da. Hem de pek çok. Karbon Piyasası yeşil yakalı yeni meslekler yarattı: Sera gazı hesaplayan ve doğrulayanlar, Sera gazı ticareti yapanlar; Bağımsız denetçiler gibi. Kuruluşlar sürdürülebilirlik yönetimi bölümleri kurarken yetkin, farklı unvanlarla konumlandırılan sürdürülebilirlik yöneticileri, yeşil yakalılar da ayrı kıymet kazandı. Şirket yönetim kurullarında, icra kurullarında sürdürülebilirlik yönetimi ayrı bir temsiliyet de kazanarak güçlendi. Sivil toplum kuruluşları ve medya da coştu.
EKONOMİ gazetesinin Sürdürülebilir Ekonomi sayfası en iyi örneklerden biri. Sürdürülebilirlik Editörümüz Didem Eryar Ünlü’nün Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği (SÜT-D) basın bülteni ardından 2015’teki “Şirketlere Karbon Check Up Gerekli” manşeti bugün gibi aklımda. Tam bir öz anlatım. Cuma günleri 13:00’da canlı yayınlanan Nasıl Bir EKONOMİ TV’de (@nbekonomi) D.E. Ünlü’nün #EkoTube adlı programını mutlaka takip ediniz. İlk programda başta iklim değişikliği olmak üzere sürdürülebilirlik yönetimi için “2022’nin İyi, Kötü ve Çirkinleri” vardı. Kimler karbon için acaba neler yapmış ya da yapmamış? Bu başlıklı Ünlü’nün köşe yazısı da var. Okumak yararlı olacak.
Karbon Piyasası “Zorunlu ve Gönüllü Karbon Ticareti” ile ilerleyerek karbon akçeye dönüştürülür. Gönüllü Piyasa’da Gold Standart (GS); Gönüllü Karbon Standardı (VCS); Küresel Karbon Konseyi (GCC) kurallarıyla karbona değer katılmakta. Karbon Piyasası’nda sertifikasyon, fatura kesmek kolay değildir. Çok çalışmak gereklidir. Çok. Ülkemizin ve dünyanın ilk GS tescilli karbon ticareti 2008 yılında rüzgâr elektriği için başarıldı. İSTAÇ Ağustos 2010’da başlayarak GS ile Odayeri ve Kömürcüoda Düzenli Depolama Sahaları Deponi Gazı için (İstanbul LFG Projesi) Karbon Kredisi sahibi olarak atıkta gizli karbon için öncü konum aldı. 28 Eylül 2021’de gerçekleştirdiğimiz VII. İstanbul Karbon E-Zirvesi’nin Dijital KAİ dengelemesini de GS sertifikasyonu ile İSTAÇ ve SÜT-D örnek bir ilk olarak yapmış, E-Zirve karbon nötr, İstanbul çöpünün enerjisi iklimin dostu olmuştu. Görüldüğü gibi kentlerimizin atıklarını hem insan ve doğa dostu yönetmek hem de Karbon Kredisi ticari gücü kazanmak mümkün. Diğer deyişle sera gazı salım azaltımını satmak mümkün. Yanı sıra endüstriyel üretimlerde, enerji yönetiminde (enerji verimliliği; yenilenebilir enerji kaynakları; yakıt değişimi) ormancılık ve arazi kullanımı, ulaşım ile tarımda Karbon Kredisi sahibi olunabilir. Rekor satışlar geliyor.
Vaktiyle bu konuları anlamak, anlatmak, hele de uygulamak zordu. Güzelim ülkemizin Karbon Kredisi için dünden bugüne emek verenlere, vereceklere bu yazımı ithaf ediyorum. Sizleri izlemek benim için onur ve gurur oldu. Satırlarımı şimdi okuyan sizlerin yüzlerinde meşakkatten güç alan gülümsemeyi sanki yanımdasınız gibi görüyorum. Yolunuz düşük KAİ ile sağlıklı ve mutlu olsun. Çünkü bu konuların hepsini doğru bilerek ilerlemek önemlidir. Ancak hiç de kolay değildir. Sıkı takip gerekir.
Kuruluşların sürdürülebilirlik yönetimi çevresel göstergelerinde Karbon Yönetimi ve Karbon Ticareti başarılarını üst yöneticilerinden dinlemek, SKDM ve ETS son gelişmeleri ile iklim finansmanı seçeneklerini öğrenmek için iş dünyası 23 Şubat 2023 günü “İklim Dirençli Sanayi ve Güçlü Türkiye” diyerek Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı himayelerinde İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) tescilli yeşil yerleşkemizde VIII. İstanbul Karbon Zirvesi için bir araya gelecek. Odak konusu ile ülkemizin ilk ve tek etkinliğinde SÜT-D 2023 Küçük Karbon Kahramanı Ödülü ile SÜT-D 2023 Düşük Karbon Kahramanı Ödülü de sahiplerini bulacak. Cumhuriyet’imizin 100. yılında, İTÜ’müzün 250. yılında okuluma pek yakışan VIII. İstanbul Karbon Zirvesi’ne paydaşlarımızı bekliyoruz. Buyurunuz. Hep beraber karbonu almayı ve satmayı, düşük karbon ekonomisinde yeşil, döngüsel ve dijital dönüşümle ilerlemeyi masaya yatıralım. Kazanan insan, biricik ülkemiz ve gezegen olsun.