“Kanuni defterlerini 2022 yılında e-defter olarak tutma zorunluluğu bulunanlar”

Abdullah KİRAZ

Yeminli Mali Müşavir / Bağımsız Denetçi / Gelir İdaresi E. Bşk. Yrd.

Defterlerin Elektronik Ortamda Tutulma İmkanı! 

Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanununa göre tacirler tarafından tutulması gereken kanuni defterler fiziki (kâğıt) ortamda veya elektronik ortamda (e-Defter olarak) tutulması imkânı bulunmaktadır. Defterlerin elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esaslar Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca müştereken yayınlanan Elektronik Defter Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Bugüne kadar yayınlanan Genel Tebliğlere ve Tebliğin güncel son haline edefter.gov.tr internet adresinden ulaşılabilmektedir.

Elektronik Defter Genel Tebliği’nde yapılan düzenlemelere göre; bilanço esasında defter tutan tüm gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, format ve standardı edefter.gov.tr adresinde yayınlanan defterleri (yevmiye ve defter-i kebir defterlerine ilişkin format yayınlanmış durumdadır) e-Defter olarak tutabilme imkânı getirilmiştir.

Getirilen bu imkândan isteğe bağlı olarak, yararlanmak mümkün olmakla birlikte, özellikle belli büyüklüğü aşan işletmeler ile bağımsız denetime tabi olan şirketlerin e-Defter uygulamasına zorunlu olarak geçmeleri gerektiğine ilişkin özel düzenlemelere de yer verilmiştir.

e-Defter Uygulamasına kimler ne zaman geçmek zorundadır?

Bu sorunun cevabına iki aşamalı yapılan tespit ile ulaşıyoruz:

1. Aşama: e-Defter Tebliğinde yer alan düzenlemelere göre:
2. a) e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunan mükellefler.
3. b) Türk Ticaret Kanunu’nun 397’nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca bağımsız denetime tabi olan şirketler,
4. c) Gelir İdaresi Başkanlığınca yapılan analiz veya inceleme çalışmaları neticesinde riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olduğu tespit edilen ve yazılı bildirimle kendilerine geçiş hazırlıkları için en az 3 ay süre de verilerek e-Defter Uygulamasına geçiş zorunluluğu getirilen mükellef veya mükellef grupları,

e-Defter uygulamasına aşağıdaki sürelerde geçmek zorundadırlar.

• e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunan mükellefler bakımından e-Fatura uygulamasına geçiş süresi içinde (e-Fatura uygulamasına yıl içinde zorunlu olarak geçen mükellefler bakımından izleyen yılın başından itibaren),
• 2020 ve müteakip yıllarda bağımsız denetime tabi olma şartlarını sağlayan mükellefler ise şartların sağlandığı yılı takip eden yılın başından itibaren.
• Riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olan mükellefler kendilerine yapılan yazılı bildirimde belirtilen tarihten itibaren.

2. Aşama: e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunan mükelleflerin tespiti için 509 Sıra No.lu Vergi Usul Genel Tebliği’ne[1] Bağımsız Denetime tabi mükelleflerin kimler olduğunu tespit için ise 2018/11597 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Karara[2] bakmamız gerekmektedir.
3. a) 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’ne Göre e-Fatura Uygulamasına Geçmek Zorunda Olanlar:
4. Brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafı iş hasılatı) 5 Milyon TL ve üzeri olan mükellefler izleyen yılın yedinci ayı başından itibaren,
5. 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli I sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)'ndan lisans alan (bayilik lisansı dâhil) mükellefler ile Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa ve/veya ithal edenler, lisans alımı veya imal, inşa veya ithalin gerçekleştirildiği ayı izleyen dördüncü ayın başından itibaren,

• Mal veya hizmetlerin alınması, satılması, kiralanması veya dağıtımı işlemlerinin gerçekleştirilmesine aracılık etmek üzere internet ortamında 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ya da tüzel kişi aracı hizmet sağlayıcıları, internet ortamında gerçek ve tüzel kişilere ait gayrimenkul, motorlu araç vasıtalarının satılmasına veya kiralanmasına ilişkin ilanları yayınlayan internet sitelerinin sahipleri veya işleticileri ile internet ortamında reklamların yayınlanmasına aracılık faaliyetinde bulunan internet reklamcılığı hizmet aracıları işe başlama tarihinden itibaren 3 ay içinde,

1. 11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükellefler işe başlama tarihinden itibaren 3 ay içinde,
2. Gelir İdaresi Başkanlığınca yapılan analiz veya inceleme çalışmaları neticesinde riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olduğu tespit edilen ve yazılı bildirimle kendilerine geçiş hazırlıkları için en az 3 ay süre de verilmek suretiyle e-Fatura uygulamasına geçme zorunluluğu getirilen mükellef veya mükellef grupları kendilerine yazılı bildirimde belirtilen süre içinde,

e-Fatura uygulamasına geçmek zorundadırlar. 

1. b) Bağımsız Denetime Tabi Şirketler

Bağımsız denetime tabi olan şirketler ilgili Karar uyarınca esas itibariyle 3 ana grupta sınıflandırılmıştır. Bunlardan I. Grup, herhangi bir ölçüte bağlı olmaksızın bağımsız denetime tabi olan şirketlerdir. II. Grup ise; I Grup dışında kalan ancak kararda belirtilen aktif toplamı, yıllık net satış hasılatı ve çalışan sayısı kriterlerinden ikisini sağlayan şirketlerdir. III. Grup ise şirketlerin niteliği gereği II. Gruptaki şirketlerden daha düşük ölçekli kriter belirlenen şirketlerdir.

1. GRUP ŞİRKETLER: Herhangi Bir Ölçüte Tabi Olmaksızın Bağımsız Denetim Kapsamında Olan Şirketler (I sayılı Liste):
2. a) 6362 sayılı Kanun uyarınca Sermaye Piyasası Kurulunun düzenleme ve denetimine tabi şirketlerden;
3. Yatırım kuruluşları,
4. Kolektif yatırım kuruluşları,

• Portföy yönetim şirketleri,

1. İpotek finansmanı kuruluşları,
2. Varlık kiralama şirketleri,
3. Merkezi takas kuruluşları,

• Merkezi saklama kuruluşları,
• Veri depolama kuruluşları,

1. Derecelendirme kuruluşları,
2. Değerleme kuruluşları,
3. Sermaye piyasası araçları bir borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya işlem görmeleri amacıyla Sermaye Piyasası Kurulunca onaylanmış geçerlilik süresi bulunan izahname veya ihraç belgesi bulunan anonim şirketler,

• Bir borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmemekle birlikte halka arz edilmeksizin pay hariç sermaye piyasası aracı ihraç eden (ihraç ettikleri sermaye piyasası araçlarının itfa edildiği hesap döneminin sonuna kadar) veya bu amaçla Sermaye Piyasası Kurulunca onaylanmış geçerlilik süresi bulunan ihraç belgesi olan anonim şirketler. 

1. b) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun düzenleme ve denetimine tabi şirketlerden;
2. Bankalar,
3. Derecelendirme kuruluşları,

• Finansal holding şirketleri,

1. Finansal kiralama şirketleri,
2. Faktoring şirketleri,
3. Finansman şirketleri,

• Varlık yönetim şirketleri,
• Finansal holding şirketleri üzerinde 5411 sayılı Kanunda tanımlandığı şekliyle nitelikli paya sahip olan şirketler. 

1. c) 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile 28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında faaliyet göstermekte olan sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri.

ç) Borsa İstanbul Piyasalarında faaliyet göstermesine izin verilen;

1. Yetkili müesseseler,
2. Kıymetli madenler aracı kurumları,

• Kıymetli maden üretimi veya ticaretiyle iştigal eden şirketler. 

1. d) 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa göre kurulan lisanslı depo işletmeleri ile 11/8/1982 tarihli ve 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanununa göre kurulan umumi mağazalar.
2. e) Aşağıdaki hak veya lisanslardan en az birine sahip olan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar:
   1. Karasal ortamdan ulusal televizyon yayını yapma hakkı.
   2. Uydu televizyon yayın lisansı.

• Birden fazla ile yönelik olarak kablolu televizyon yayın lisansı. 

1. GRUP ŞİRKETLER: Belirlenen Kriterleri Sağlaması Nedeniyle Bağımsız Denetime Tabi Olan Şirketler: 

Tek Başına veya bağlı ortaklıkları ve iştirakleriyle birlikte aşağıdaki üç ölçütten en az ikisini art arda iki hesap döneminde sağlayan şirketler, izleyen yıldan itibaren bağımsız denetime tabidir^(**): 

1. Aktif toplamı 35 milyon Türk lirası.
2. Yıllık net satış hasılatı 70 milyon Türk lirası.

• Çalışan sayısı 175 kişi. 

III. GRUP ŞİRKETLER: Daha Düşük Ölçütler Belirlenen Özel Şirketler:

1. a) Sermayesinin en az %25’i kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, sendikalara, derneklere, vakıflara, kooperatiflere ve bunların üst kuruluşlarına doğrudan veya dolaylı olarak ait olan şirketler için eşik değerler: 

1. i) Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
2. ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 125 kişi.

1. b) Yurt çapında günlük olarak gazete yayımlayan şirketler için eşik değerler:
2. i) Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
3. ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 125 kişi.

1. c) Çağrı merkezi şirketleri hariç olmak üzere, 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu, 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, 9/5/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu ve 6102 sayılı Kanunun 1525 inci maddesi kapsamında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu düzenleme ve denetimine tabi olan şirketler için eşik değerler:
2. i) Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
3. ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 125 kişi. 

ç) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans, sertifika veya yetki belgesi alıp bu Kurum düzenlemelerine tabi olarak faaliyet gösteren şirketler için eşik değerler: 

1. i) Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
2. ii) Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 125 kişi.

1. d) Sermaye piyasası araçları bir borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen ancak 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında halka açık sayılan şirketler için eşik değerler:
2. i) Aktif toplamı 15 milyon Türk lirası.
3. ii) Yıllık net satış hasılatı 20 milyon Türk lirası.

iii) Çalışan sayısı 50 kişi. 

1. e) (I) sayılı liste kapsamında olanlar hariç olmak üzere; 

• Gayri faal olan veya faaliyetleri geçici olarak durdurulan veya iptal edilmiş olan (gerekli ana sözleşme değişiklikleri ve benzeri prosedür işlemleri henüz gerçekleştirilmemiş olanlar dahil) iştirak ve şirketler hariç olmak üzere, Tasarruf Mevduatı ve Sigorta Fonunun (TMSF) iştirakleri ile mülga 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve 5411 sayılı Kanun kapsamında TMSF tarafından denetimi ve yönetimi devralınan şirketler için eşik değerler: 

1. Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
2. Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

• Çalışan sayısı 125 kişi. 

• 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile sermayesinin en az %50'si belediyelere ait olan şirketler için eşik değerler: 

1. Aktif toplamı 30 milyon Türk lirası.
2. Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk lirası.

• Çalışan sayısı 125 kişi.

Özet ve Hatırlatma !

Yukarıda yer verilen tüm açıklamalarımızı özetlersek;  

1. a) 1.1.2022 itibariyle e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunanlar ile kendilerine getirilen geçiş zorunluluğu nedeniyle 2021 yılı içinde e-Fatura uygulamasına dahil olmuş olan mükellefler,
2. b) 2021 yılında bağımsız denetime tabi olma şartlarını sağlayan mükellefler ve ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığınca, yapılan analiz veya inceleme çalışmaları neticesinde riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olduğu tespit edilerek kendilerine yapılan yazılı bildirim ile e-Defter uygulamasına geçiş zorunluluğu olduğu belirtilen mükellefler, 2022 yılında tutacakları defterleri elektronik ortamda ve e-Defter olarak tutmaları zorunluluğu bulunmaktadır. Bu mükelleflerin, 31.12.2021 tarihine kadar gerekli başvurularını elektronik imza veya mali mühür ile Gelir İdaresi Başkanlığı’na elektronik ortamda gerçekleştirerek e-Defter Uygulamasına dahil olmaları gerekmektedir. Zorunluluk getirildiği halde e-Defter uygulamasına süresi içinde geçmeyen mükellefler hakkında Vergi Usul Kanununda öngörülen cezai hükümler uygulanacağından süresinde başvuru önem arz etmektedir.

Kaynaklar:

[1] 19.10.2020 tarih ve 30923 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] 26/5/2018 tarihli ve 30432 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.