Kamyoncuların dönüş yükü sorunu, kontrat lojistiğine büyük darbe vuruyor

Dr. Akın Arslan

Tırport Başkanı

Kamyoncular, dönüş yükü olmadan yüke talip olmada tereddüt yaşıyor. 2020 yılının Nisan ayında 20 dolar seviyesinde olan petrol fiyatlarının 1,5 yılda 5 kattan fazla artarak yeniden 100 doların üzerine çıkması ve eş zamanlı olarak Türk lirasındaki hızlı değer kaybı, akaryakıtın en önemli girdisi olması nedeniyle, lojistiği olumsuz etkiliyor. Ülkemizde son bir yılda navlun (taşıma) fiyatının yaklaşık 3 kat artarak, 3 bin TL’den 9 bin TL’ye yükselmesi de, konuyu gözler önüne seriyor. Eskiden kamyoncular, dönüş yükü garantisi olmasa da yüke rahatlıkla talip olurken, artık dönüş yükü organizasyonu olmadan, gidiş yüküne talip olmada tereddüt yaşıyorlar. Bu durum, kontrat lojistiğine büyük darbe vuruyor.

Avrupa’nın en yüksek karayolu yük taşıma trafiğine sahip olan Türkiye’de, her gün 450 binin üzerinde kamyon FTL yük alıyor. Lojistik firmalarının özmal olarak tanımlanan kamyon sahipliği oranı %10’un altındadır. Kontrat lojistiği yapan önde gelen lojistik firmaları,  yüklerinin büyük kısmını, onlarca nakliye sitesinde spottan buldukları günlük kamyonlara veriyorlar. Son bir yılda navlun fiyatlarının 3 kat artması nedeniyle, kamyoncular, artık dönüş yükü garanti olmadan gidiş yüküne talip olmada tereddüt yaşıyorlar. Bu durumda, lojistik firmaları sözleşme yükümlülükleri çerçevesindeki yeterli kamyonu, ne yazık ki kimi zaman yük verenlere sağlayamıyor. Lojistik firmaları ve yük sahipleri karşı karşıya gelmeye başladılar.

Kamyonların aylık ortalama sefer sayısı geriledi

Türkiye’de navlun (taşıma) ücreti, birçok batı ülkesinden farklı olarak, çoğunlukla tek yönlü (gidiş) olarak tanımlanır. Sadece dönüş yükü zayıf olan hatlarda, dönüş yükü olmadığı için ilave akaryakıt bedeli talep edilebilirdi. 2022 yılı ilk çeyrek verilerine göre, 2020’de hareket halindeki kamyonların %37’si boş (yüksüz) yol alırken, bu oran bu yılın ilk çeyreğinde %30’a gerilemiştir. Kamyoncular, maliyetlerden dolayı boş gitmek yerine, beklemeyi tercih etmeye başlamışlardır. Yine, 2020 verilerine göre, bir kamyon ayda ortalama 6,8 yüklü sefer gerçekleştirirken, 2022’nin ilk çeyreğinde kamyon başına sefer sayısı 6,5’a gerilemiştir.