Kamunun 2021 borcu çok ciddi boyutlarda!...
2021 yılı merkezi yönetim bütçesi harcamalarının karşılanmasında vergilerin yetmediğini, dolayısıyla 2021 yılı için bütçe açığının 245 milyar lira olduğunu ve 180 milyar lira faiz ödememiz gerektiğini biliyoruz.
Peki bu bütçe açığı nasıl karşılanacak?...
Elbette borçlanma ile. Aslında borç almak sorun değil; öncelikle borçlanabilmek yani finansa erişebilmek, sonra da uygun faizli ve uzun vadeli borçlanabilmek sorun.
Borçlanma konusu biraz teknik olduğu için üzerinde çok durulmuyor. Oysa Hazine’nin geçmişten gelen sağlıklı, dürüst, şeffaf rakamları var. Önemli olan, bu rakamları okuyabilmek, son zamanların moda deyimiyle “finansal okuryazar” olmak.
Dilerseniz anlayabileceğimiz dilden Hazine’nin 2021 yılı borçlanması ve yapısı hakkında biraz bilgi verelim.
Merkezi yönetim borç tutarı nedir?...
Hazine’nin borçlanma ile ilgili raporuna baktığımızda Ocak 2021 sonu itibariyle;
- Toplam borcu 1 trilyon 837 milyar lira,
- Bunun 1 trilyon 64 milyar lirası iç borç,
- Türk Lirası cinsinden 773 milyar lirası da dış borç (yani 105,4 milyar dolar).
Bu noktada ilginç bir durum ile karşı karşıyayız. Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal operasyonu sonrası dolardaki ani sıçrayışla Türk Lirası cinsinden dış borçlarımızın 100 milyar lira civarında arttığına şahit oluyoruz. Yani 105 milyar doları bulmak ve borcu ödemek için şu an itibariyle artık 883 milyar liraya ihtiyacımız olacak.
Tabi bu borç rakamlarının özellikle son 3 yılda artışı olağanüstü boyutlarda. Örneğin; 2018 sonunda 586 milyar lira olan iç borç tutarı, yüzde 29 artışla 2019 sonunda 755 milyar liraya ve yüzde 40 artışla da 2020 sonunda 753 milyar liraya yükselmiş.
Aslında merkezi yönetimin borç stoku, özellikle dış dünya ve AB ile karşılaştırıldığında, çok yüksek değil. Sorun borcun yüksekliği değil; sorun borcun aşırı yüksek faizi ve giderek kısalan vadeleri.
2021 yılında ne kadar borç ödemesi var?...
2021 yılında ödenecek borçları iç ve dış borçlar itibariyle ayrı ayrı görelim.
İç borç ödemesi ne kadar olacak?
Ocak-Mart dönemi geride kaldığına göre ilk 3 ayın gerçekleşmelerine ve izleyen 9 ayın da projeksiyonlarına bakmak lazım.
Ocak-Mart aylarında 81.5 milyar lira ana para ve 34.7 milyar lira faiz olmak üzere toplam 116.2 milyar lira ödenmiş olacak.
Nisan-Aralık ayı projeksiyonlarına göre ise, yıl içerisinde ani ilave borçlanma ihtiyacı olmazsa, 213.2 milyar lira ana para ve 73.9 milyar lira faiz olmak üzere toplam 287.1 milyar lira ödenecek.
Yani 2021 yılı için anapara ve faiz olarak 403.3 milyar lira iç borç ödemesi var.
Dış borç ödemesine gelince…
Burada da geride kalan Ocak-Mart dönemi gerçekleşmelerine ve izleyen 9 ayın da projeksiyonuna bakmak lazım.
2021 yılının ilk 3 ayında 4 milyar 50 milyon dolar anapara ve 1 milyar 608 milyon dolar faiz olmak üzere toplam 5 milyar 658 milyon dolar ödenmiş olacak. Bu borcun yaklaşık 4.6 milyar doları Mart ayına yığılmış.
Nisan-Aralık ayı projeksiyonuna göre de 3 milyar 623 milyon dolar anapara ve 3 milyar 760 milyon dolar faiz olmak üzere yaklaşık 7.4 milyar dolar ödenecek.
Demek ki 2021 yılı dış borç ödemesi, anapara ve faiziyle 13 milyar doları geçecek.
Borçlanma ile ilgili başka göstergeler…
- Yukarıda belirttiğimiz 2021 yılında ödenecek iç borç anapara ve faiz tutarı 403.3 milyar lira olduğu halde; rapora göre Hazine toplamda 449 milyar lira borçlanacak. Yani iç borç servisi mevcut borçlanmanın üzerinde olacak. Demek ki öngörülemeyen veya gizlenen harcamalar olacak.
- Borçlanmanın yapısına bakıldığında; Türk Lirası cinsi borçlanmanın 2018’de yüzde 54 olan payının 2020 sonunda yüzde 44’e düştüğü görülüyor. Buna karşın döviz cinsi borçlanmanın payı artıyor. İşte size “dolarizasyon” ile ilgili bir önemli kırılganlık örneği daha…
- Aynı şekilde bu sürede sabit faizli kamu kağıdı borçlanmasının da azaldığı anlaşılıyor. Yani değişken faizin payı artıyor.
- 2021 Ocak ayı borçlanmalarına bakıldığında; iç borçlanma faizinin yüzde 15’in üzerinde olduğu ve dış borçlanma faizinin de yüzde 4.75 ve 5.87 olarak gerçekleştiği görülüyor.
- Bu rakamların seyrinden, 2021 yılı için öngörülen 180 milyar lira faiz ödeneğinin yeterli olmayacağı anlaşılıyor.
Sonuç şu: 2021 yılında 100 lira iç borç ödemek için (faiz dışı fazla yaratıp) daha az borçlanma yapmak gerekirken 111 lira borçlanma yapılacak; yani mevcut borcu ödemek için daha fazla borçlanmaya gidilecek. Bu da ilave faiz olarak karşımıza çıkacak.