Kamu kurumları birbirlerine borç para verebilir mi?
Ahmet Arslan
CPA, MBA
Bir kurumun nakit mevcudunun yapılacak ödemeleri karşılamaya yeterli olmaması halinde kurum borç alma yoluna gider. Özel sektör kurumlarında bütçe zorunluluğu bulunmadığı için kural olarak borçlanma konusunda herhangi yasal sınırlama bulunmamaktadır.
Her ne kadar borç verme veya ödeme gelir-gider değil, nakit hareketi mahiyetinde ise de kamu idarelerinin borç vermesi bütçeden ödeme yapılması sonucunu doğurduğundan bu idareler açısından bütçe gideri mahiyetindedir. Zira, analitik bütçe sınıflandırılmasında borç verilmesine ilişkin gider “08-Borç Verme” kodunda yer almaktadır.
Kamu idareleri açısından mali anayasa olarak nitelendirilen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na göre bütçeden bir ödeme yapılması için yasal dayanak bulunması gerekmektedir. Zira, söz konusu kanuna göre (Md. 29); Gerçek veya tüzel kişilere kanunda veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz. Söz konusu kanunda borç kamu kaynağı tanımı içinde yer almaktadır. Aynı kanuna göre, mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması kamu zararını oluşturan haller arasında sayılmıştır.
5018 sayılı Kanun genel bütçe, özel bütçe ve mahalli idareler gibi birbirinden farklı kamu idarelerini kapsamakta olduğundan borç verilmesi hususunun her bir idare türü itibariyle irdelenmesi gerekmektedir.
- Genel Bütçeli Kamu İdarelerinin Birbirlerinden Borçlanması
Genel bütçeli kamu idareleri (bakanlıklar vb.) Hazine’den ayrı tüzel kişiliğe sahip bulunmadığından söz konusu idarelerin birbirlerinden veya başka yerlerden borçlanması yasal ve teknik olarak mümkün değildir. Zira, söz konusu idareler adına borçlanmayı Hazine ve Maliye Bakanlığı devlet tahvili ve hazine bonosu ihracı suretiyle gerçekleştirilmekte olup, bu idarelerin nakit ihtiyacı Hazinenin T.C. Merkez Bankası’ndaki tek hazine hesabından karşılanmakta ve ödemeleri Bakanlığa bağlı muhasebe birimleri vasıtasıyla yapılmaktadır.
- Üniversitelerin Birbirlerinden Borçlanması
Üniversitelerin yapısı, işleyişi ve faaliyetleri 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda düzenlenmiştir. Söz konusu kanuna göre, üniversitelerin gelir ve giderleri arasında borç kalemi bulunmadığı gibi üniversitelerin herhangi bir yerden borçlanabileceğine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle, üniversitelerin birbirlerinden veya başka herhangi bir kaynaktan borç almaları ve dolayısıyla söz konusu idarelerin mali tablolarında Banka Kredileri Hesabının bulunması yasal olarak mümkün değildir.
- Belediyelerin Birbirlerinden Borçlanması
Belediyelerin her birinin ayrı bir tüzel kişiliği bulunmakta olup, belediyeler gelir, gider, borç, varlık yönetimi vb. işlemlerini kendi adlarına gerçekleştirir.
Belediyelerin giderleri 5393 sayılı Kanun’un 60. maddesinde sayılmıştır. Söz konusu giderler arasında borç verme bulunmamaktadır. Bu nedenle, belediyelerin diğer belediyelere veya başka herhangi bir kişiye faizli veya faizsiz olarak borç vermesi yasal olarak mümkün değildir. Sayıştay dairelerinin kararları da bu yönde bulunmaktadır.
Öte yandan, belediyelerin borçlanmaları da aynı kanunda düzenlenmiştir. Kanunun 68. maddesine göre belediyeler ancak İller Bankası’ndan, proje karşılığı dış borçlanma yoluyla veya tahvil ihracı yoluyla borçlanabilmektedir. Söz konusu kanun maddesine göre belediyelerin başka bir yerden borçlanması yasal olarak mümkün değildir.
Belediyelerin diğer mahalli idarelere borç verememesinin tek istisnası büyükşehir belediyeleri ile bu belediyelere bağlı idareler için söz konusudur. Zira, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na (Md. 27) göre; Büyükşehir Belediyesi ile bağlı kuruluşları, belediye başkanının onayı ile birbirlerinin nakit ihtiyacını karşılayabilir. Bu şekildeki ödünç vermelerde faiz uygulanmaz.
Söz konusu kanun maddesi büyükşehir belediyelerinin diğer belediyelerden değil, sadece kendisine bağlı idarelerden (otobüs işletmeleri, su ve kanalizasyon işletmeleri) borç para alması veya bunlara borç para vermesine ilişkin bulunmaktadır. Bu nedenle, büyükşehir belediyelerinin de diğer belediyelerden borçlanması veya bunlara borç vermesi yasal olarak mümkün değildir.
- Diğer kamu idarelerinin birbirlerinden borçlanması
Daha önce de ifade ettiğimiz üzere, kamu idarelerinin birbirinden borçlanabilmesi için gerek borçlanan idarenin gerekse borç veren idarenin özel mevzuatında borçlanmaya ilişkin özel bir hükmün bulunması gerekmektedir. Bu nedenle, özel mevzuatında borçlanma ve borç vermeye ilişkin özel bir hüküm bulunmayan kamu idarelerinin diğer kamu idarelerinden veya piyasadan borçlanmaları ya da borç vermeleri yasal olarak mümkün değildir.
KAYNAKÇA
www.maliekonomim.com