Kamu ihalelerinin iptali halinde damga vergisinin iadesi

Ahmet Arslan

CPA, MBA

Bilindiği üzere, kamu idarelerince alınan ihale kararları ve sözleşmeler damga vergisine tabidir. Kamu idareleri tarafından yapılan bazı ihaleler ihale kararına ilişkin damga vergisi ile sözleşmeye ilişkin damga vergisi istekli, yüklenici veya müşteri tarafından ödendikten sonra ya idarelerin kendisi ya da Kamu İhale Kurumu veya mahkeme kararıyla iptal edilebilmektedir.

Damga Vergisi Kanunu uyarınca, yazılıp imzalanan veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenerek herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan, yani hukuken tekemmül eden kağıtlarda damga vergisi alacağı doğmaktadır. Bu nedenle, hukuken tekemmül eden kağıda konu işlemin daha sonra çeşitli sebeplerle iptali damga vergisinin iadesini gerektirmemektedir. 

Damga vergisinde vergiyi doğuran olay kağıtların düzenlenerek hukuken tekemmül etmesi olup, Kanunda aksine bir düzenleme olmadığı müddetçe hukuken tekemmül eden ve verginin konusuna giren bir kağıdın hükmünden istifade edilmemiş olması veya kısmen istifade edilmiş olması, o kağıdın bir hususu ispat ve belli edebilecek belge olma vasfını ortadan kaldırmayacağı gibi kağıt tekemmül ettikten sonra, kağıda konu muamelelerin iptal edilmiş olması vergilendirmeyi etkilemeyecektir. 

Bununla birlikte, kamu idarelerince yapılan bir ihalenin üzerinde ihale bırakılan kişinin iradesi dışındaki nedenlerle iptal edilmesi halinde ihale ve söz konusu ihaleye dayalı olarak imzalanan sözleşme artık hüküm ifade etmeyeceğinden yani istekli, yüklenici veya müşteri söz konusu ihale ve sözleşme hükümlerinden yararlanmayacağından damga vergisinin iadesi gerekebilmektedir. Bu bağlamda, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli 1 sayılı Tablonun “II. Kararlar ve mazbatalar” başlıklı bölümünün 2. paragrafında “İhale Kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları” sayıldığından, başka bir deyişle, söz konusu kağıtların damga vergisine tabi olduğu belirtildikten sonra söz konusu paragrafa ilk olarak 09.08.2016 tarih ve 6728 sayılı Kanun’la, daha sonra 27.12.2023 tarih ve 7491 sayılı Kanun’la “4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kurum ve kuruluşlara şikâyet veya Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi hâlinde, bu ihale kararı ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi ret ve iade olunur.” şeklinde parantez içi bir hüküm eklenmiştir. 

Söz konusu fıkradaki düzenleme sonrasında, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihale makamı olan kurum ve kuruluşlara şikayet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi halinde ihale kararı ve ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden kısmen veya tamamen yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi ret ve iade edilecektir.

1. Uygulama örnekleri

Örnek 1: (A) Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi tarafından ihalesi yapılan “12 Ay Süreli Yemek Hizmeti Alımı İşi” (C) Yemek, Gıda, Tur. Taah. Tic. A.Ş’nin uhdesinde kalmış, söz konusu işe ilişkin olarak 01.11.2024 tarihli ihale kararına ve 24.11.2024 tarihinde imzalanan sözleşmeye ait damga vergisi ödenmiştir. Daha sonra ihalenin diğer katılımcılar tarafından dava konusu yapılması neticesinde, mahkeme tarafından 03.06.2025 tarihli kararla ihalenin iptaline karar verilmiştir. Bunun üzerine, (C) Yemek, Gıda, Tur. Taah. Tic. A.Ş. ihale kararı ve sözleşme için ödediği damga vergisinin iadesini talep etmiştir.

Söz konusu ihalenin mahkeme kararına istinaden iptali nedeniyle, ihale kararının ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergileri iade olunacaktır.

Örnek 2: (B) Belediyesi tarafından ihalesi yapılan “Hizmet Binası Yapım İşi” (D) İnşaat Taah. Tic. LTD. ŞTİ.’nin uhdesinde kalmış, söz konusu işe ilişkin olarak 02.12.2024 tarihli ihale kararına ve 25.12.2024 tarihinde imzalanan sözleşmeye ait damga vergisi ödenmiştir. Daha sonra Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet üzerine işe başlanılmadan 15.01.2025 tarihli Kamu İhale Kurumu kararıyla ihale iptal edilmiştir. Bunun üzerine, (D) İnşaat Taah. Tic. LTD. ŞTİ. ihale kararı ve sözleşme için ödediği damga vergisinin iadesini talep etmiştir.

Söz konusu ihalenin Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet üzerine işe başlanılmadan iptal edilmesi nedeniyle, hükmünden yararlanılmayan ihale kararına ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmeye ait damga vergilerinin tamamı iade olunacaktır.

2. Ne tür iptal kararları üzerine damga vergisi iade edilmez?

Kanunda yapılan düzenleme ihalenin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihale makamı olan kurum ve kuruluşlara şikayet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesini kapsamakta olup, şikayet, itirazen şikayet veya yargı kararı olmaksızın ihalenin idare tarafından kendiliğinden iptal edilmesi ve sözleşmenin feshedilmesini kapsamamaktadır. 

Bu bağlamda, şikayet, itirazen şikayet veya yargı kararı olmaksızın ihalenin idare tarafından kendiliğinden iptal edilmesi (örneğin, idarenin ihale konusu edime ihtiyacının kalmaması veya yüklenicinin kamu ihalelerine katılmaktan yasaklı çıkması nedeniyle) veya sözleşmenin idare ya da yüklenici tarafından feshedilmesi (örneğin idarenin edimin karşılığını ödeyecek mali imkanının bulunmaması, yüklenicinin taahhüdünü yerine getirememesi veya edimin ifası sırasında yasak fiil veya davranışlarda bulunması nedeniyle) halinde ihale kararı veya sözleşmeye ilişkin damga vergisi istekli veya yükleniciye herhangi bir surette iade edilmez. 

Ayrıca, damga vergisinin iadesine ilişkin olarak yapılan düzenleme ihalenin iptal edilmesi hâlinde ihale kararına ve sözleşmeye ilişkin damga vergisine ilişkin olup, bir ihale usulü olmayan doğrudan teminle yapılan alımların herhangi bir şekilde iptal edilmesi halinde söz konusu alımlara ilişkin sözleşme damga vergisini de kapsamamaktadır. Bu nedenle, doğrudan temin yoluyla yapılan alımlarda düzenlenen sözleşmelere ilişkin olarak ödenen damga vergisi alım kararının veya sözleşmenin herhangi bir surette iptal edilmesi halinde ilgili kişiye iade edilmez. 

Öte yandan, Kanunda yapılan söz konusu düzenleme 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihale ve sözleşmelere ilişkin olup, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde şikayet veya itirazen şikayet mekanizmaları bulunmadığı gibi düzenlemenin söz konusu kanun kapsamında yapılan ihalelerin yargı kararıyla iptal edilmesi halini kapsayıp kapsamadığı da belirsiz bulunmaktadır. Bununla birlikte, damga vergisinin iadesine ilişkin 6728 sayılı Kanunun gerekçesinde; “Kamu İhale Kanununa tabi ihalelerde şikayet ve itirazen şikayet üzerine ilgili kurum ve kuruluşlar ile Kamu İhale Kurumu veya yargı kararlarına istinaden ihalenin iptal edilmesi halinde, ihale kararına ilişkin damga vergisinin iadesine imkan tanınmaktadır.” denildiği için Kanun gerekçesi de nazara alındığında, 4734 sayılı Kanuna tabi olmayan ihalelerde, örneğin 2866 sayılı Kanuna göre yapılan bir ihalenin iptal edilmesi halinde ihale kararı ve sözleşmeye ilişkin damga vergisinin ödenmeyeceği anlaşılmaktadır. 

3. Damga vergisi nasıl iade edilir?

Konuya ilişkin olarak Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğlerinde yapılan düzenlemeye göre, damga vergisinin iadesi için;

a) 488 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında, sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerce mükellefiyetlerinin bulunduğu vergi dairelerine,

b) 488 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince, gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine,

c) Ödemenin vergi daireleri dışındaki muhasebe birimlerine yapılmış olması durumunda, yukarıda belirtilen ilgili vergi dairesine,

başvurulması durumunda iade işlemi gerçekleştirilir.

Başvuru sırasında, damga vergisinin ödendiğine dair makbuz/vergi dairesi alındısı, ihalenin iptal edildiğine ilişkin tevsik edici belge ile ihale makamından ihalenin ne kadarının gerçekleştiğine ilişkin alınacak yazının ibrazı şarttır.

Kaynakça

www.maliekonomim.com

Ahmet ARSLAN; Tüm Yönleriyle Damga Vergisi, 2. Baskı, Ankara.