Kamu idarelerinin bütçe ve mali tabloları yayınlanıyor mu?

Ahmet Arslan

CPA, MBA

Kamu idareleri kamu kaynağı yani halkın ödediği vergiler ve kamuya ait varlıkları kullanan idarelerdir. Bu özellikleri itibariyle söz konusu idarelerinin kamu kaynağının kullanımıyla ilgili olarak halkı bilgilendirmesi gerekmektedir.

Kamu kaynağının kullanım şekli bütçe ve mali tablolarda yer almaktadır. Bu noktada, kamu idarelerinin bütçe ve mali tablolarını kamuoyuna açıklamaları önem arz etmektedir. Zira, hesap verebilirlik ve şeffaflığı esas alan mali anayasa niteliğindeki 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda bütçelerin hazırlanması, yetkili organlarda görüşülmesi, uygulanması ve uygulama sonuçları ile raporların kamuoyuna açık ve ulaşılabilir olması mali saydamlık ilkesinin gerekleri arasında sayılmıştır. Söz konusu ilke gereğince kanun kapsamındaki kamu idarelerine ait mali veriler kamuoyuna açıklanır. 

Söz konusu kanuna göre; merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait malî istatistikler, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca aylık olarak yayımlanır. Sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idarelere ait malî istatistikler ile merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait malî istatistikler Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca birleştirilerek, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait malî istatistikler elde edilir ve üçer aylık dönemler itibarıyla yayımlanır.

Bununla birlikte, söz konusu veriler konsolide vaziyetteki veriler olup, her bir kamu idaresinin bireysel bütçe ve mali tablolarını göstermez. Bu durumda kamu idarelerine ait bireysel (solo) mali tablolar ile bütçelerine ilişkin bilgilerin nasıl görülebileceği sorusu ortaya çıkmaktadır.

İlk olarak, 5018 sayılı Kanun’a göre, merkezî yönetim bütçe kanunu malî yılbaşından önce Resmî Gazete’de yayımlanır. Dolayısıyla, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri söz konusu kanun ekindeki ödenek cetvellerinde yer almakta olup, bu cetvellerden her bir kamu idaresinin nereye ne kadar harcama yapacağı açıkça görülmektedir.

Mahalli idarelerin bütçe kararnamelerinin ise Resmi Gazete’de yayımlanması zorunluluğu bulunmamaktadır. Bununla birlikte, söz konusu zorunluluğun bulunmaması bütçe bilgilerinin ve mali tablolarının kamuoyu tarafından bilinemeyeceği anlamına gelmemektedir.

Kamu idareleri bütçelerini performans esaslı olarak hazırlamak yani performans programı hazırlamak zorunda oldukları için yılı bütçelerinin hangi faaliyet ve programlara tahsis edildiği performans programında yer almaktadır. İlgili mevzuatına göre, performans programları Ocak ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanır ve ilgili idarenin internet sitesinde yayımlanır.

Bütçelerin uygulama sonuçları ve mali tablolar ise idareler tarafından ayrı olarak kamuoyuna açıklanmazsa da söz konusu mali bilgiler faaliyet raporunun içerisinde yer almaktadır. Zira, ilgili mevzuatına göre faaliyet raporlarında kamu idarelerince kullanılan kaynaklara, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerine, varlık ve yükümlülükler ile yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşların faaliyetlerine ilişkin bilgilere, temel malî tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer verilir.

İdare faaliyet raporları ilgili mevzuatında belirlenmiş olan sürelere uyularak kamuoyuna duyurulur ve ilgili idarenin internet sitesinde yayımlanır. Dolayısıyla, bütçe uygulama sonuçları ve mali tablolar faaliyet raporlarının içerisinde kamuoyuna açıklanır.

Öte yandan, 5018 sayılı Kanun’a göre, genel yönetim kapsamındaki idareler bütçelerinin ilk altı aylık uygulama sonuçları, ikinci altı aya ilişkin beklentiler ve hedefler ile faaliyetlerini; Cumhurbaşkanlığı ise merkezî yönetim bütçe kanununun ilk altı aylık uygulama sonuçları, finansman durumu, ikinci altı aya ilişkin beklentiler ve hedefler ile faaliyetleri kapsayan malî durumu temmuz ayı içinde kamuoyuna açıklar.

Aynı şekilde, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçe kesin hesabı Gazete’de yayımlanır.

Sonuç

Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri ile bütçe uygulama sonuçları Resmi Gazete’de yayımlanmakta olup, gerek söz konusu idarelerin gerekse mahalli idarelerin bütçeleri ve mali tabloları kendi internet sitelerinde performans programı ve faaliyet raporu içerisinde kamuoyuna açıklanmaktadır.

Şeffaflık ve hesap verebilirliğin tam olarak sağlanabilmesi için kamu idarelerinin bütçelerinin ve mali tablolarının tam, zamanında ve yeterli açıklıkta internet sitelerinde yayımlanması ve kamu kaynağı kullanımında kamuoyunun bilgilendirmesi büyük bir önem taşımaktadır.