Kalkınma ajansı bölgelerinde 10 yılda sıralama ne kadar değişti?
Bölgesel kalkınmada ve ekonomik gelişmede asıl belirleyici faktör uygulanan merkezi ekonomi politikaların bölgesel etkisinin farklılık taşıması ve farklı teşvik düzenlemelerine sahip olmaları. Bu kısıtlar içinde de olsa 10 yıllık bir karşılaştırma gerek ilgili kalkınma ajanslarının (KA) gerekse yerel ekonomi aktörlerinin performansını değerlendirmek ve sonuçlar çıkarmak için yararlı olabilir.
TÜİK’in bölgesel gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerini sadece büyüme ve kişi başına gelir gelişmeleri üzerinden karşılaştırdığımıza ortaya şöyle bir karne çıkıyor:
- 2013-23 arasındaki 10 yıllık sürede Türkiye ekonomisi yüzde 61.70 büyüdü. Bu dönemde en yüksek büyüme hızını yüzde 79.94 ile İpekyolu KA bölgesi (Adıyaman, Gaziantep, Kilis) gerçekleştirdi. 2023 yılında bölgenin 8 Şubat depreminden de etkilendiğini dikkate alırsak bu performans daha da öne çıkıyor.
- 10 yıllık GSYH büyümede İpekyolu’nu yüzde 79.83 ile Dicle KA bölgesi (Batman, Mardin, Şırnak, Siirt) ve yüzde 73.83 ile Doğu Marmara KA bölgesi (Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova) izliyor.
- 10 yıllık büyüme hızı en düşük bölgeler ise yüzde 22 ile Batı Karadeniz KA bölgesi (Bartın, Karabük, Zonguldak), yüzde 32.77 ile Kuzey Doğu Anadolu KA bölgesi (Bayburt, Erzincan, Erzurum) ve yüzde 32.79 ile Doğu Karadeniz bölgesi (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon).
- 10 yıllık dönemde Türkiye’de kişi başına GSYH dolar bazına yüzde 5.25 artarken bu konuda ilk sırayı yüzde 18.54’lük artışla Mevlana KA bölgesi (Karaman, Konya) aldı. İkinci sırada yüzde 16.79 ile Doğu Karadeniz KA bölgesi, üçüncü sırada ise yüzde 12.74 ile Doğu Anadolu KA bölgesi (Bitlis, Hakkâri, Muş, Van) yer alıyor. Bu bölgelerin GSYH artışında alt sıralarda yer almalarına rağmen kişi başına gelir artışında öne çıkmalarında dışarıya net göç veriyor olmaları ve nüfus artışlarının daha düşük olmasının katkısı var.
- Kişi başına gelir artışında en kötü performans yüzde 12.01’lik düşüş ile Orta Karadeniz KA bölgesinde (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat). İkinci sırada yüzde 4.20 kayıpla Orta Anadolu KA bölgesi (Kayseri, Sivas, Yozgat), üçüncü sırada ise yüzde 3.66 kayıpla Kuzey Doğu Anadolu KA bölgesi yer alıyor.
- GSYH büyüklüğü sıralamasında en iyi performansı 3 sıra birden yükselen İpekyolu KA ve Trakya KA bölgesi (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ) gösterdi. İpekyolu KA bölgesi 13. sıraya, Trakya KA bölgesi 10. sıraya yükseldi.
- GSYH büyüklüğü sıralamasında Doğu Karadeniz KA bölgesi 3 sıra birden düşerek 18. sıraya, Orta Anadolu KA bölgesi de 2 sıra düşerek 14. sıraya geriledi.
