Kadın, çocuk ve Yeşil OSB

OSB’lerin yeşil dönüşümü ile hammadde, enerji, su, karbon azalımı, atık azalımı öngörülüyor. Dünya Bankası’nın kredi desteği ile 2021’de uygulamaya konulan Türkiye Organize Sanayi Bölgeleri Projesi ile de aynı hedefler öngörüldü. 37 OSB’de 47 alt proje halen devam ediyor. Kredinin 290 milyon doları ile “yeşil” çözümler için kaldıraç etkisi yaratacak altyapı yatırımları destekleniyor. Örneğin iyileştirilmiş enerji ve su verimliliği, yenilenebilir enerji yatırımları, ileri su ve atık su arıtma tesisleri, LED aydınlatma, atıkların, yan ürünlerin üretim girdisi olarak kullanılması ve yeni teknolojilerin gösterileceği örnek fabrikaların yapımı. Bu proje içinde çok da dikkat çekmeyen bir husus daha var ki (Türkçe dokümanlarda pek görünmüyor) o günlerde Dünya Bankası Baş Ekonomisti ve Proje Görev Ekibi Ortak Lideri Stefk a Slavova altını şöyle çizmişti:

“Proje Türkiye’nin sanayi sektöründe yaşanan yüksek karbon içeriği, kadınların işgücüne katılma oranının düşüklüğü ve yenilikçiliğe yatırım yapma ihtiyacı gibi temel sorunları ele alıyor. Proje, OSB’lerde kadın istihdamının toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili boyutlarını ele almaya yönelik ayrıntılı verilerin toplanması ve seçili OSB’lerde çocuk bakım tesislerinin oluşturulması gibi uygun çözümlerin geliştirilmesi yoluyla cinsiyet eşitsizlikleri üzerinde özellikle durarak OSB’ler için fayda sağlayacaktır.” Açıklamadan anlaşıldığı kadarıyla, proje ekibine göre; OSB’ler toplumsal cinsiyet eşitsizliğini önlemenin de bir aracı olarak kabul ediliyor. Halen devam eden proje tamamlandığında “yeşil” altyapının yanı sıra OSB’lerin kadın istihdamına katkısına ilişkin performansı da mutlaka sorgulanacaktır.

Öte yandan Slavova’nın OSB’lerde kadın istihdamının artırılmasını öngören görüşünün 2023’te yasaya giren Yeşil OSB tanımı içinde de yer alması kıymetli. Özetle “Yeşil OSB” olarak sertifika almak isteyen OSB’lerin yerine getirmesi gereken 40 koşul arasında “kadın istihdamı” da var. Mevzuata göre OSB seviyesindeki kadın istihdamı oranı minimum bir yıllık sözleşmelileri de kapsayacak şekilde yüzde 25-35 arasında ise “1” puan, yüzde 35-45 arasında ise “2” puan, yüzde 45’ten fazla ise “3” puan ile notl anıyor. Asgari 40 puan toplandığında en düşük seviyeden “Yeşil OSB” olunabildiğine göre bu puanlar da az sayılmaz. Üstelik OSB’de Sosyal Altyapı Varlığı olarak kreş, anaokulu, yaşlı bakım evi bulunması halinde de 2 puan veriliyor. Yani OSB’nin yeşiline sadece anne ve çocuktan 5 puan geliyor.

Yeşil OSB ile kadın istihdamı arasında kurulan bağın OSB’lerde çocukların bakımı ve eğitimine yönelik tesisleri de içermesi, bunlara yine son yasal değişikliklerle OSB’ler içinde ve çeperlerinde çalışanlar için lojman yapılmasının da eklenmesi… Bence OSB’lerin sağlıklı ve sürdürülebilir sanayi alanlarına dönüştürülmesi ile birlikte kadın ve çocukları da içeren, gelecek vadeden yaşamı da üreten kentlere dönüştürülmesi iddialı bir hedef. Üstelik bu hedef, sanayileşmenin; “toplumsal cinsiyet eşitliğine” ve “kadın istihdamı” ile “çocuk eğitimine” katkısını da somut olarak gösterecekse çok daha kıymetli.