İzinli göndericinin kazanılmış hakkı

Mehmet Altay Yegin

Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nde, “İzinli gönderici” transit rejimine tabi eşyayı, hareket gümrük idaresine sunmaksızın sevk etmeye yetkilendirilmiş olan ve bu kapsamda yapılan işlemlerde transit beyanında bulunarak transit işlemlerinden sorumlu olan kişi olarak tanımlanmıştır.

2023 Ocak ayı itibarıyla 668 Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS) sahibi firma içerisinde, 45 firma “izinli gönderici” yetkisi ile donatılmıştır.

24.09.2021 tarihli 31608 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in Geçici 19’uncu maddesinde, “21/5/2014 tarihli ve 29006 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği hükümleri uyarınca hâlihazırda tanınmış olan izinli gönderici yetkisi ve tesis yetkilendirmeleri 31/12/2023 tarihine kadar geçerliliğini korur. Mevcut yetki sahipleri, bu Yönetmelik uyarınca yapılacak başvuruları sonuçlandırılıncaya kadar Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nin izinli göndericiye ilişkin hükümlerine tabidir.

2) Bu Yönetmelik kapsamında izinli gönderici yetkisi tanınan kişiler adına daha önce Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği uyarınca izinli gönderici yetkisi tanınmışsa, önce tanınan yetki geri alınır.” hükümlerine yer verilmiştir.

Yine, 06.11.2021 tarihli 31651 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve 01.01.2022 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Genel Tebliği (Transit Rejimi) Seri No:14 ile de transit rejimi hükümleri kapsamında İzinli Gönderici izninin verilmesine ilişkin koşullar ve uygulamanın esasları düzenlenmiştir.

Söz konusu düzenlemeler kapsamında halihazırda YYS belgesi sahibi olup aynı zamanda İzinli Gönderici Yetkisine de sahip olan firmaların Gümrük Genel Tebliği (Transit Rejimi) (Seri No:14) uyarınca 31.12.2023 tarihine kadar mevcut izinlerini anılan Tebliğ’e uygun olarak yenilemeleri gerektiği belirtilmektedir.

Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği kapsamında alınmış olan izinli gönderici izinlerinde izinli gönderici tesislerine ilişkin fiziki kriterler ile tebliğ kapsamında düzenlenen kriterler arasında büyük oranda benzerlik bulunduğundan, halihazırda İzinli Gönderici Yetkisine sahip firmaların bu izinlerini tekrar yenilemeleri hem firmalara hem de Bakanlığa ilave bir yük getireceği aşikardır.

Diğer taraftan, idare hukukunda “kazanılmış hak” kavramı yerleşik bir kuraldır. Kazanılmış haklar birçok çok şekilde ortaya çıkabilir. Bunlardan birisi birel işlem yapılması halidir. Bu durumda oluşan hakkın; birel bir işlem sonucunda kişisel bir hale gelerek somutlaşması, hukuki süreç tamamlandığında ortada bir hak olması, işlemlerin idare hukuku içerisinde gerçekleşmesi, elde edilen hakkın bir süre kullanılmış olması gibi unsurlar aranır. İdare işlemleri içerisinde doğmuş olan bir hakkın, gerçekten kazanılmış bir hak olarak kabul edilebilmesi için bu üç şart beraber gerçekleşmelidir.

Olayımıza bakıldığında, Ticaret Bakanlığı Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği yayımlamış ve bu yönetmelikte “izinli gönderici” hak ve yetkilerini tanımlamıştır. Devletin getirdiği bu idare hukuku düzenlemesine uygun olarak Bakanlığa başvuran kişilere yine Ticaret Bakanlığı yetkilileri “izinli gönderici” statüsü tanımıştır. Bu statülerine dayanarak anılan ticaret erbabı izinli göndericiye sağlanan hak ve menfaatlerden yararlanmaya başlamıştır. Yetki belgesi verilirken idarenin yaptığı birel işlem idare hukuku içinde kullanılan bir hak doğmuş; bu hak belli bir süre kullanılmış, böylece kazanılmış hak için aranan üç şart birlikte gerçekleştirilmiştir.

Hal böyle iken, idarenin (Ticaret Bakanlığı’nın) “ben yaptığım bu düzenlemeden vazgeçtim” demesi sadece yeni “izinli gönderici” yetki belgesi için yapılacak başvuruları durdurabilir. Yeni düzenlemenin bu konuda kazanılmış hakkı bulunan mevcut 45 YYS sahibi firmayı bağlaması gerekir. Çünkü onlar için “izinli gönderici” statüsü kazanılmış bir hak olarak bizzat devlet tarafından tescil edilmiştir.

Bununla birlikte, idare ile hak sahipleri arasında herhangi hukuki bir çekişme konusu doğmaması adına, konunun suhuletle çözüme kavuşturulması da elzem görülmektedir.

Tüm bu hususlar bir arada değerlendirildiğinde, YYS sahibi olup, “izinli gönderici” yetki sahibi firmaların bu statünün hak ve yetkilerini 5 yıllık yerinde izleme süreçlerine kadar kullanması ile soruna bir çözüm bulunulabileceği değerlendirilmektedir.

45 “izinli gönderici”, bu konuda Ticaret Bakanlığının tavrının ne olacağını merakla beklemeye devam etmektedir.