İthalatta büyük sapma
Az önce Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre eylülde ihracatımız yüzde 4,8 artışla 16 milyar 13 milyon dolar oldu. Dün Sayın Cumhurbaşkanı da, TBMM açılış töreninde bugün açıklanacak olan eylül ihracatındaki artışı dile getirmişti. Bu tutar şu ana dek aylık bazda ulaşılan en yüksek 5. ihracat düzeyi ve aynı zamanda şimdiye kadarki en yüksek eylül ayı ihracatı.
2019 Eylül’ünde 21, 2020 Eylül’ünde 22 işgünü olması, ihracat artışını destekleyen faktörlerden biri. 2019 Eylül’ünde 1,09 olan Euro/Dolar paritesinin bu yıl 1,18 olması da ihracatı olumlu etkiliyor. Bu iki faktörün toplam pozitif etkisi yaklaşık yüzde 8 civarında. Ancak bunları hariç tutsak dahi Eylül ihracatı önceki aylardan daha iyi bir görünüm sergiliyor.
Buna rağmen yılın ilk 9 ayında ihracatımız ise yüzde 10,9 gerileme ile 118,4 milyar dolara indi. 2019’ın ilk 9 ayında göre ihracatta yaklaşık 14,4 milyar dolarlık kayıp var.
Son 32 ayın en yüksek ithalat artışı
İthalat tarafına geçince başka bir resim bizi karşılıyor. Eylülde ithalatımız yüzde 23,3 yükseliş göstererek 20,9 milyar dolara çıktı. İlk 9 ayda ihracatta yüzde 11’e yakın gerileme varken, ithalatta yüzde 1,5 artış var.
İhracattaki zayıf performansa, kurlardaki yükselişe, gümrük vergilerindeki artışa ve kredilerdeki yavaşlamaya rağmen ithalatın bu kadar fazla yükselmiş olması iyi bir işaret değil. İthalatı azaltıcı etkiye sahip bu dört faktör olmasaydı, daha yüksek bir artış görebilirdik.
2020 için ithalatta YEP tahmininin gerçekleşmesi ve yıl genelinde yüzde 3 düşüş olması için ilk 9 ayda yüzde 1,5 artan ithalatın kalan 3 ayda ithalatın yüzde 15 gerilemesi gerekiyor.
Son aylarda ithalatı yukarı çeken kalemlerden birinin altın olduğunu biliyoruz. Küresel bazda artan fiyatın beslediği taleple, önceki yıllara göre daha fazla altın ithal ediyoruz. Eylülde de benzer bir durum var. Ancak bu bizi yanıltmamalı çünkü altın hariç ithalatımızda da yüzde 9,1’lik bir artış görüyoruz. Yani ithalatı artıran tek şey altın değil.
YEP’teki cari açık tahmini zor
Bugünkü verilerle, 9 aylık dış ticaret açığı 38 milyar dolara yaklaştı. Açık geçen yılın aynı döneminde 21 milyar dolardı. Artan dış ticaret açığı 2020 YEP cari açık tahmininin gerçekleşmesini zorlaştırıyor.
Bu hafta açıklanan Yeni Ekonomi Programı’nda 2020 için cari açık tahmini 24,4 milyar dolar. Bunun GSYH’ye oranı ise yüzde 3,5.
Eldeki Temmuz verilerine göre cari açık ilk 7 ayda 21,6 milyar dolardı. Ağustos verileri henüz açıklanmadı ancak Ağustos’ta dış ticaret açığı 6,3 milyar dolardı. Bu, Ağustos’ta cari açığa yaklaşık 4 milyar dolar daha eklenecek demek. Bugün açıklanan Eylül verilerinde dış ticaret açığı 4,9 milyar dolar. Yani eylülde cari açık en iyimser tahminle 3 milyar dolar daha artacak ve toplam cari açık 29 milyar dolara yaklaşacak. YEP tahmininin gerçekleşmesi için kalan aylarda 4-5 milyar dolar cari fazla vermemiz gerekiyor ki; bu da şu andaki resme göre pek mümkün değil.