İthalat artışının yarısı enerjiden

2022 dış ticaret açısından enteresan bir yıl oldu. “Rekabetçi kur” söylemi ile TL’nin değerini düşürüp ihracatın sıçrama yapacağını, ithalatın ve cari açığın düşeceğini savunanlar tam tersi bir resim ile karşılaştı. Yıl genelinde ihracat artışı yüzde 12,9, ithalat artışı yüzde 34 oldu. Dış ticaret açığı önceki yıla göre yüzde 137 yükselerek 110 milyar dolara ulaştı.

İthalat yıl genelinde yaklaşık 92 milyar dolar artış gösterdi. Beklenenin çok üzerinde gerçekleşen artışın arka planında üç önemli faktör yatıyor.

Birincisi, enerji fiyatlarında yaşanan anormal yükseliş. 2021’de 50,7 milyar dolar ödenen petrol, doğalgaz ve kömür ürünlerinin faturası, 2022’de 96,5 milyar dolara çıktı. Enerji ürünleri ithalatında 46 milyar dolarlık bir artış görüyoruz. Bu toplam artışın yarısı demek.

İkincisi, altın ithalatının sıçraması. 2022 pek çok ülke için altın talebinin arttığı bir yıldı. Türkiye için de öyle oldu. Bunda, yatırım seçenekleri azalan hanehalkının altına yönelmesinin de etkisi oldu. Geçen yılki altın ve değerli taş ithalatı 16,4 milyar dolar artışla 23,5 milyar dolara ulaştı.

Üçüncüsü ise, ithal edilen ürünlerin büyük kısmında talep esnekliğinin düşük olması. Yani anormal bir talep krizi yaşanmadığı müddetçe, fiyatlarındaki yükselişe rağmen bu ürünlerin ithal edilmesi. Aşağıdaki tablo 2022’de ithalatı değer bazında en çok artan ürünleri gösteriyor. Makine, otomotiv, kimyasal ürünler, yağ, elektronik, plastik, kağıt, pamuk, hububat ve gübre gibi ürünlere yapılan ithalat ödemelerinde anlamlı yükselişler var.

Geçen hafta büyük merkez bankalarının faiz kararları art arda geldi. FED 25 baz puanlık artışla faizleri son 16 yılın en yükseğine taşırken, Avrupa ve İngiltere merkez bankaları 50’şer baz puanlık artışlar yaptı.

FED kararı sonrası yapılan açıklamada enflasyonda mevcut seviyenin hala yüksek olduğu ve iş gücü piyasasının kuvvetli durduğuna vurgu yapıldı. Bu açıklama piyasa beklentileri açısından önemli. Zira, yılın ikinci yarısından FED’den indirim bekleyen ciddi bir kitle var. Oysa büyük merkez bankalarından kısa vadede birbirine ters hareketler beklemek hiç alışageldik bir hareket değil. Artırım döngüsünün sonuna gelindiğinde (ki bu muhtemelen ilkbahar sonunda olacak) FED kısa olmayan bir süre mevcut faiz haddini muhafaza etme yoluna girecektir.

Önümüzdeki hafta EYT düzenlemesinin kanunlaşması ve Resmi Gazetede yayımlanması bekleniyor. Bunun yanında sanayi üretimi, işsizlik ve inşaat maliyet endeksinde 2022’nin son verilerinin açıklanacak olması önem taşıyor.