İstihdam göstergeleri üniversite adaylarına neler söylüyor?

Yükseköğrenim seçme sınavları yapıldı ve sonuçlar bu ay içerisinde açıklanacak. Sınava giren yüzbinlerce gencin ve ailelerinin gündeminin ilk sırasında tercihlerini nasıl yapacakları sorusu var.

Gençlerin hayat planında üniversiteye girmek en kritik dönemeçlerden birisi. Daha sonraki yaşamı garanti altına alacak, yaşam koşullarını belirleyecek, iş ve kazanç sorununu çözecek ön önemli aşama olarak görülüyor üniversiteye girmek.

Ancak istatistiki veriler sorunun üniversiteye girmekle hatta sonunda bir üniversite diploması almakla da bitmediğini, yükseköğrenim diplomasının sonrasındaki yaşamı garanti altına almaya yetmediğini gösteriyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yıllık işgücü istatistikleri ile Yükseköğretim İstihdam Göstergeleri çalışmasının sonuçları bunu gösteriyor. Bu verilere, yükseköğrenimde alan seçerken de bakmakta yarar var.

2022 yılı göstergelerine ve 2021’e göre değişimlerine baktığımızda şu noktalar dikkat çekiyor:

- 2022 yılı itibarıyla asgari 4 yıllık lisans eğitimini tamamlayarak üniversite diploması almış olan toplam nüfusun yüzde 71.7’si, 2 yıllık önlisans bölümlerinden diploma almış olanların ise yüzde 64.9’u sigortalı bir işte çalışıyor. Yani 100 lisans mezununun 28’inin, 100 önlisans mezununun 35’inin sigortalı, güvenceli bir işi yok. İş aradıkları halde bulamayan veya iş aramayı bırakmış işsizler ile sigortasız ve kayıt dışı olarak güvencesiz çalışmaya razı olanlar bu grupta yer alıyorlar. 

- Kayıtlı istihdam oranının en yüksek olduğu alanlar, neredeyse sadece öğretmenlik ve sağlık başta olmak üzere kamuda istihdam edilen meslek dalları. Günümüzde en geçerli meslek alanları olarak değerlendirilen mühendislik ve teknoloji alanlarındaki kayıtlı istihdam oranları bile bunlardan daha geride.

- Ana eğitim dalları düzeyinde baktığımızda kayıtlı istihdam oranı en düşük alan hem lisans mezunları, hem de önlisans mezunları için sanat ve beşeri bilimler. Sanat ve beşeri bilimlerde kayıtlı istihdam oranı lisans mezunlarında yüze 60.5, önlisans mezunlarında yüzde 54.6’ya kadar düşüyor.

- Lisans mezunlarının kayıtlı istihdam oranı 2021 yılına göre toplamda 0.6 puanlık bir artış göstermiş olmasına karşın, kayıtlı istihdam oranı düşen alanlar da var. Kayıtlı istihdam oranı kaybında başı çeken alan tarım, ormancılık, balıkçılık ve veterinerlik. Tarıma ilişkin alanlarda lisans diploması olanların kayıtlı istihdam oranı 1.22 puanlık bir kayıpla yüzde 69.8’den yüzde 68.6’ya geriledi.

- Çarpıcı sonuçlardan birisi bilişim ve iletişim teknolojileri alanından mezun olanların kayıtlı istihdam oranının da düşmüş olması. Üniversite adaylarının en rağbet ettiği alanlar arasında yer alan bilişim ve iletişim teknolojileri alanında kayıtlı istihdam oranı 2022’de 0.5 puanlık bir kayıpla yüzde 76.2’ye geriledi.

- Doğa bilimleri, matematik ve istatistik alanında kayıtlı istihdam oranı 0.54 puan gerileyerek yüzde 71.8’e, iş, yönetim ve hukuk alanında kayıtlı istihdam oranı 0.09 puan gerileyerek yüzde 67.3’e indi.

- Önlisans düzeyine kayıtlı istihdam oranı en yüksek alanlar bilişim ve iletişim teknolojileri ile mühendislik, imalat ve inşaat; en düşük alan ise sanat ve beşeri bilimler.

- Üzerinde durulması gereken bir diğer nokta da lisans düzeyinde kayıtlı istihdam oranı yavaş artarken, hatta 10 ana dalın 4’ünde kayıp yaşarken, önlisans düzeyinde kayıtlı istihdam oranları daha yüksek bir artış kaydetmiş. Bu durumu hem yükseköğrenim ile ekonominin ihtiyaçları arasındaki uyum açısından hem de ekonominin teknoloji düzeyi tercihleri açısından ayrıca tartışma gerekiyor.