İsrail’de neler oluyor?
İsrail’de Başbakan Netenyahu’nun ‘yetki gaspı’ olarak başlattığı yasal operasyon, İsrail‘in demokratik yapısını darmadağın edecek boyuta ulaştı. Bu olaydan demokratik dünya düzeninin çıkaracağı çokça ders olduğuna inanıyorum.
Kurulduğu yıl 1948’de İsrail bir anayasa yapmadı. İsrail Kurucu Meclisi, 1949’da bunun yerine ‘temel yasa’ adını verdiği anayasa benzeri bir sistemi kabul etti. ‘Harari Kararları‘ olarak anılan bu sistem, zaman içinde ’Devletin Niteliği‘nden, ’Temel Hak ve Özgürlüklere’ uzanan 11 başlık altında yaptığı düzenlemelere ’Temel Yasalar’ adını verdi. Parlamentonun çıkardığı yasaların, yasal standartlara uygunluğu belirleme yetkisi de İsrail Yüksek Mahkemesi’ne verildi. 75 yıl aksamadan yürüyen bu denetim biçimi, son olarak Ocak 2023’te 6. kez başbakan olan Netanyahu için yaşamsal bir sıkıntı oldu. Göreve başladığı 6. gün Yüksek Mahkeme’nin bu ‘olağanüstü yetkisi’ni yok etmede kararlı olduğunu açıkladı. Çıkış boş yere yapılmamıştı: Netanyahu’nun yolsuzluklara batmış olan siyasi yaşamı, yargı kararıyla noktalanmaya gidiyordu. Bununla kalmıyor, Yüksek Mahkeme bunu ‘ömür boyu’ sürecek bir onaya hazırlanıyordu. Ocak 2023‘den bu yana İsrail hem ayakta, hem sokakta… Tepki sokaktan ibaret değil. İçinde hava generallerinin olduğu 750 hava subayı yasal düzenlemenin ’demokrasi katliamı‘ olacağını açıkladı.
Bir ’muz cumhuriyeti‘ olarak değil de, bir demokratik ülke olmak adıyla yola çıkan İsrail’in bir anayasayı yazmaktan alıkoyan neydi? Kuşkusuz bu sorunun cevabı ’temel yasalar’ içinde yer alan ’devletin niteliği’nde saklı. Sionist ideallerle yola çıkan yahudi toplumu ülkenin %20’ ye yakın nüfusunun Arap asıllı olduğu topraklarda ’Devlet, bir yahudi devletidir‘ diyemezdi.
Bilim, totalitarzimi farklılıkları ve çelişkiyi yok sayan bir rejim olarak tanımlar… Totalitari zmde lider her şeyi kucaklayan ‘total devlet’ haline gelir. İsrail’de Netanyahu’nun bu role öykünürken, sadece 75. yaşını kutlamaya hazırlanan İsrail demokrasisine bir demokratik darbe yapmakla kalmıyor, dünya demokrasisine ’sivil darbe’cilik için çilingirlik işlevine soyunuyor.
Dost İsrail’deki bu sivil darbeyi kaygıyla izliyorum.
GÜNÜN NOTU:
Merkez Bankası Başkanı Dr. Erkan‘ın 2023 enflasyonunu %58 olarak açıklaması bakalım TL’nin ikamesini nasıl etkileyecek?