İsrail Hamas savaşının piyasa ve ekonomi üzerindeki etkileri
■ Yaşanan savaş Suriye’ye yayılarak ABD ile İran arasında bir uydu savaşına veya daha kötüsü İsrail ile İran arasında doğrudan savaşa dönüşür mü? İlk senaryoya sınırlı, ikincisine çok düşük ihtimal veriyoruz.
Hamas’ın İsrail’e saldırısıyla başlayan savaş Hizbullah’ın roket saldırıları ve canlı bombaları ile cephe genişletiyor. İsrail Hamas savaşında can kaybı ilk sekiz günde 2.400’e ulaştı. Ulaşılan kayıp, 2014 yılında 51 gün süren savaştaki 2.200 kaybı geçti. Korkarız can kaybı önümüzdeki günlerde daha da tırmanacak.
Yaşanan savaş Suriye’ye yayılarak ABD ile İran arasında bir uydu savaşına veya daha kötüsü İsrail ile İran arasında doğrudan savaşa dönüşür mü? İlk senaryoya sınırlı, ikincisine çok düşük ihtimal veriyoruz. Bir yanda, NATO’nun genişleme süreci için Rusya Ukrayna savaşını başlatan, diğer yanda Çin ile teknoloji bazlı bir iktisadi savaşa giren ABD’nin üçüncü bir cephe açması mantıklı değil.
Ama savaşlar rasyonel seçimlerle başlamaz. Bir yanda, Demokratların yönetiminde daha az uzlaşmacı bir ABD ve Netenyahu önderliğinde aşırı sağcı bir hükümetle yönetilen bir İsrail, diğer yanda şiddetle beslenen Hamas, Hizbullah gibi terör örgütlerine destek veren İran. Rasyonel olmayan bu savaşın tırmanması ihtimali göz ardı edilmemeli.
ABD ve İngiltere’nin uçak gemilerini bölgeye yöneltmesini sadece caydırıcı bir tehdit değil, cephenin genişlemesi durumunda İsrail’e destek vermeyi hedefleyen bir B-planının parçası olarak görüyoruz.
Savaşın dünya ekonomisi ve piyasalar üzerindeki etkisi ne kadar genişleyeceğine bağlı olarak belirlenecek. Gazza ile sınırlı kalacak bir savaşın etkisi petrol fiyatlarında 3-4 dolarlık geçici bir artış ile sınırlı kalır. Küresel enflasyon ve büyüme üzerinde pek bir etkisi olmaz.
Lübnan ve Suriye’ye yayılan bir uydu savaşa dönüşmesi durumunda ekonomik maliyet hissedilir hale gelir. Petrol fiyatlarında 7-8 dolarlık kalıcı bir artış, küresel enflasyonda 0,2 yp artış, büyümede 0,3 puan azalış görürüz. Bu senaryo Türkiye ekonomisini yüksek petrol fiyatları, tırmanan göç ve sinyal etkisi kanalları ile sınırlı negatif etkiler.
En kötü senaryo, İran ile İsrail arasında doğrudan bir savaş yaşanması. Bu durumda petrol fiyatlarında 30 dolar artış, küresel enflasyonda 1 yp artış, büyümede 1 yp gerileme bekleriz.
Savaşın iki cephemizde birden yaşandığı bu senaryoda Türkiye devasa bir göç dalgasına, hasar bırakan dış ticaret haddi ve enflasyon şokuna maruz kalır. Bu senaryoda Orta Vadeli Programda çizilen dışa dönük dengelenme patikasından ciddi anlamda saparız.
Piyasaların Hamas saldırısı sonrası ilk fiyatlaması sınırlı bir savaşa işaret ediyordu. Son günlerde kısmi olarak Lübnan’a yayılabilecek bir savaş fiyatlaması görüyoruz. Suriye’ye ve İran’a yayılabilecek bir savaş henüz fiyatlamaların içinde yok.