İşletmelerde Mavi Balina Etkisi (1. Bölüm)
Yaşayan en büyük canlı olarak kabul edilen Mavi Balina (Balaenoptera Musculus) ya da Gök Balina olarak bilinen deniz memelisinin en büyüklerinin boyu 33 metre, ağırlığıkları da 150 tonu bulur. Daha çok tek başına ya da anne-yavru çifti halinde yaşar. 2-3 yılda bir ve yaklaşık bir yıllık gebelik süresi sonunda tek yavru doğurmaktadır.
Mavi Balina, büyük vücut hacmi nedeni ile denizlerdeki diğer balıklar gibi hızlı ve kıvrak hareket edemez. En büyük düşmanları olan Katil Balinaların hedefi haline gelir. Bir Katil Balinanın saldırısından kurtulan Mavi Balina bedeninde saldırı izlerini taşır.
İşletmelerin aynı iş alanında sürekli büyümeleri ve sonuda dev bir boyuta gelerek hantallaşmaları sonunda birer “Mavi Balina”ya dönüşmeleri söz konusu olabilir. Hantallaşan işletmelerin karşılaştıkları en büyük sorunları aşağıdaki gibi sayabiliriz:
- Üst yönetimin aldığı kurumsal veya stratejik kararların alt birimlere zamanında ve eksiksiz olarak iletilememesi,
- Yeni iş alanları, yeni ürün veya inovasyon gerçekleştirememek,
- Yatırımın sadece ana iş alanında kalması sonucu, risklerin büyümesi veya içinde bulunan sektörde yaşanacak bir krizde zor durumda kalmak,
- Küçük paydaşlar, iş ortakları, kurumsal müşteriler veya tedarikçilerle gerektiği kadar iletişim kuramamak, iş planlarını (Gerektiği kadarını) paylaşmamak, sonuçta herhangi bir büyüme veya küçülme hamlesi karşısında yetersiz kalmak, hatalar yapmak veya etkin planlama yapamamak,
- Birimler arasında iletişimin azalması veya kopması, bu durumun da verimsizliğe veya hatalı işlerin yapılmasına neden olması,
- Planlama yapılırken tüm birimlerin dinamiklerine hakim olamamak ve sonuçta iş akışı sırasında aksaklıkların oluşması,
- Tüm birimlerin denetleme ve kontrol işlevlerinin eksiksiz ve zamanında yapılamaması, bunun etkisi olarak bazı birimlerde beklenmeyen kayıpların oluşması veya suistimal yapılması,
- Bireysel veya kurumsal müşterilerin şikayet veya taleplerini iletecek yetkili birim bulamamaları veya söz konusu şikâyetleri dikkate alacak kimsenin olmadığına inanmaları,
- Birimlerin verimliliğini net olarak ölçememek, tüm işletmeyi “Birleşik Kaplar” prensibi ile yönetmek, oysa zarar eden veya verimsiz birimlerin kapatılması, dış kaynak kullanımına (Outsourcing) yönlendirilmesi gerekmektedir.
Peki, işletmelerin “Mavi Balina” etkisi yaşamamaları için neler yapmak gerekir?
İşletmelerin büyüdükçe, tüm departmanları birer “Stratejik İş Birimi” (S.İ.B.) haline getirmeleri gerekmektedir. Her S.İ.B.’nin başına söz konusu birimin verimliliğinden ve karlılığınından sorumlu olan bir yönetici atanmalıdır.
Bilindiği gibi, bir departmanın çıktısı, başka bir departmanın girdisidir. Bu nedenle S.İ.B.’nin başında olan yönetici, kendi biriminin daha verimli olabilmesi ve kusursuz çalışabilmesi için, değer zinciri içindeki bir sonraki S.İ.B.’in yöneticisi ile etkin iletişimde olmalı ve işini mükemmel yapabilmesi için neler beklediğini eksiksiz ve zamanında tespit etmelidir.
Yine aynı S.İ.B. yöneticisi, kendi biriminden önceki S.İ.B. yöneticisi ile de etkin bir iletişim halinde olması gerekmektedir. Böylelikle kendi biriminin verimli olabilmesi ve çıktılarının bir sonraki birimin daha etkin değerlendirebilmesi için gerekli hamleleri yapmalıdır.
Örneğin, üretim hattı bir S.İ.B. olarak kabul edilirse, üretimin başında olan yönetici, üretilen ürünleri satacak olan satış S.İ.B.’nin başında olan yönetici ile sürekli iletişim halinde bulunarak, üretilecek ürünlerin miktarı, zamanlaması, kalitesi ve maliyeti konusunda bilgileri aldıktan sonra, tedarik S.İ.B.’nin başında olan yönetici ile aynı iletişimi kurarak, gerekli hammadde ve yarı mamulün tam zamanında (J.I.T. – Just In Time) üretim hattına gelmesini sağlamalı ve üretimi gerçekleştirmelidir.
Her ne kadar tüm bu işleri MRP (Material Requirement Planning - Malzeme İhtiyaç Planlaması) sistemleri yapıyorsa da, verileri girenlerin insan olduğu ve her zaman hataya açık olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle günümüzde iletişim kurmak son derece önemlidir ve gelişen teknoloji sayesinde -neredeyse- her yerden ve 7/24 iletişim kurmak mümkündür.
İşletmelerin Mavi Balina Etkisi yaşamamaları için uygulanabilecek diğer önerileri gelecek yazımda kaleme alacağım.