İşçinin rekabet etmeme borcu

İş sözleşmesi hem işçiye ve hem de işverene çeşitli yükümlülükler getirmektedir. İş sözleşmesi ile işçilere getirilen yükümlülüklerden bir tanesi de rekabet etmeme ve işverene sadakat borcudur.

İşçinin, çalıştığı işyerindeki üretim, satış ve diğer birçok teknik bilgiye sahip olduğu göz önüne alındığında rekabet etmeme ve sadakat borcunun işyeri açısından ne kadar büyük önem taşıdığı ifade edilebilir. İş görme ediminin yerine getirilmesi sırasında işçinin, işverene sadakati esastır.

Bu kapsamda işçi, işverenin menfaatlerini korumak ve zarar verici tutum ve davranışlardan kaçınmak zorundadır. Diğer bir anlatımla işçi, çalıştığı işyerinde işini sadakatle yerine getirmek zorundadır.

Rekabet yasağının amacı, işçinin işyerine ait ticari bilgileri, iş sözleşmesi sona erdikten sonra da işverenle rekabet edecek şekilde kullanmasını engellemektir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 444’üncü maddesinde “Rekabet Yasağı” hüküm altındadır.

Hüküm uyarınca, “Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir.” denilmektedir.

Bu tanıma göre sözleşmenin geçerli olabilmesi için yazılı koşulların gerçeklemiş olması gereklidir. Taahhütte bulunan çalışan fiil ehliyetine sahip olmalı, herhangi bir yasal kısıtlılığı bulunmamalıdır. Sözleşme yazılı olmalıdır. Böylece çalışan yüklendiği taahhütlerin tam bilincinde olacaktır. Sözleşmenin amacı iş gereği edinilen sırların rakip firmalarca kullanılmasını önlemek olduğu için, her şeyden önce rekabet yasağı konan işçi bu sırlara ulaşabilir konumda bulunmalıdır. Ayrıca bu bilgilerin kullanılmasının işverenin önemli bir zarara uğramasına sebep olması da gerecektir.

Rekabet Yasağı Sözleşmelerinde Sınırlamalar

Yasanın 445. Maddesine göre; “Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz.”

• Yer sınırlaması: Rekabet yasağının geçerli olacağı yer ve coğrafi alan açıkça belirtilmiş olmalıdır. Genel kural olarak yer sınırlaması önceki işverenin faaliyet alanının ötesine geçemez. Örnek: İstanbul; Ankara Sanayi Bölgesi vb.
• Zaman sınırlaması: Özel durumlar dışında bu sözleşmeler 2 yılı aşamaz. İşten ayrıldıktan sonraki 2 yıl içinde işçinin rekabet yasağı sona erecektir.
• İşlerin türü bakımından sınırlama: Sınırlama işverenin faaliyet konusunu aşamaz. Örnek: Bordro ve İnsan Kaynakları, Turizm vb.
• Hakimin sınırlandırma yetkisi: Hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir.

Rekabet Yasağına uymamanın yaptırımı

Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı bütün zararları gidermekle yükümlüdür.

• Yasağın ihlali bir cezai şarta bağlanmamışsa ve sözleşmede başka bir hüküm de yoksa çalışan bu cezayı ödeyerek rekabet yasağından kaynaklanan borcundan kurtulabilir, ancak yine de bu tutarı aşan zararı karşılamak zorundadır.
• İşveren ceza koşulu ve doğabilecek ek zararların ödenmesi dışında, eğer bu hakkını saklı tuttuğunu açıkça belirtmiş olması koşuluyla yasaya aykırı davranışa son verilmesini isteyebilir.

Rekabet Yasağının sona ermesi

Rekabet yasağı sözleşmesi aşağıdaki durumlarda sona erecektir.

• Sürenin bitmesi: Yukarıda da belirtildiği gibi sözleşmeler süreyle sınırlıdır, özel durumlar dışında bu süre iki yılı aşamaz.
• Yarar Kalmaması: Rekabet yasağının sürdürülmesinde işverenin gerçek bir yararı kalmamışsa sözleşme sona ermelidir.
• İş sözleşmesinin haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir neden ile çalışan tarafından feshedilmesiyle rekabet yasağı sona erecektir.