İş yerlerinde bütçelerin önemi-4: İş yerlerinde bilmediklerimiz bildiklerimizden daha çok

İnsandaki bağışıklık sisteminin  temel  özelliklerinden  bir diğeri de “inanılmaz kompleks”  olmaları, “ bilmediğimiz çok yanlarının” bulunmasıdır. Derya Unutmaz’ın anlatımıyla “Organların içinde bağışıklık hücrelerinin birbirleriyle olan iletişimi veya oradaki hücrelerle olan iletişimi hakkında daha az bilgimiz var. Örneğin bir bağışıklık hücresi deride farklı şekilde çalışıyor veya bağırsaklarda, akciğerde farklı şekilde çalışıyor. O lokal ortamda nasıl o hücreler algılıyor, onlara nasıl komutlar veriyor, onlardan nasıl komut alıyorlar. O iletişim nasıl oluyor, bu konuda çok iyi bir bilgimiz yok.” Ayrıca, “Şu anda moleküler düzeyde hatta tek hücre düzeyinde çalışabiliyoruz ve bir tek bağışıklık hücresinin neler üretebildiğini, neler yapabildiğini, içinde binlerce proteinin nasıl çalıştığını anlamaya çalışıyoruz.” Bu tanımların hepsi iş yerleri içinde geçerlidir.

Bağlantı, iletişim ve etkileşimin önemi

Üretim, ulaşım ve iletişim teknolojilerinin bağlantı, iletişim, etkileşim ve işbirliklerinin potansiyellerini artırmış, yapılarını değiştirmiş, işlevlerini farklılaştırmış ve kültürlerini baştan aşağı yenilemiştir. Yeni bağlantı, iletişim ve etkileşim, işbirlikleri yapısının bileşen ve bağlamları hızla farklılaşmaktadır.

Ürün girdileri,  girdi kompozisyonları, işleme yöntemleri, süreç değişkenleri, ürünler ve iş yapma metotları farklılaşmakta; değişmenin hızı ise “karmaşayı” artırmaktadır. Bugün küçük ya da büyük iş yerlerinde yönetim, karmaşayı yönetme becerisi gerekmektedir. Karmaşanın yönetimi, daha derin öğrenme, daha ayrıntılı bilgi, daha sistemli gözlem ve birikim, ani değişmelere anında doğru  çözümler üreten  donanıma sahip  olmayı  gerektirmektedir.

İş yerlerini yönetenlerin “ ekosistemleri”  kavraması, bileşen ve bağlam dengelerini algılayabilmeleri ve hızlı  karar vermeleri  ileri  uzmanlık  gerektirmektedir.

İş yerlerinin bağışıklık sistemi dengeleri için tehlike yaratacak tutum, yöneticilerin kendilerini “işimi biliyorum” duygusuna kaptırmalarıdır. Değişmelerin hızı, veri ve bilgilerin çeşitliği ve karmaşanın artması  “sürekli kriz koşullarının”  geçerli olması, yapay zeka uygulamalarının öne çıkardığı denetimli, denetimsiz ve pekiştirilmiş öğrenme ihtiyacını  artırmaktadır.

karmaşa  yapay zeka yapılanmasında olduğu gibi   denetimli, denetimsiz ve  pekiştirilmiş öğrenmenin önemini  artırmaktadır. Sürekli sorgulama, değerlendirme ve dinamik dengeler oluşturma  gerekmektir. İş yaşamının her anında bildiklerimiz kadar bilmediklerimizle yüzleşmeler olmaktadır.

Hızlı değişmenin yarattığı tehlikeleri  en düşük maliyette  savuşturma, fırsatları da en üst düzeyde değerlendirme işyeri yönetimlerin görevidir; bu görevin üstesinden gelebilmek için bütçe gerekli ve elverişli  bir araçtır. Bütçe hazırlıkları bir “zihinsel erken uyarı” mekanizmaları oluşturur. Ayrıca  öngördüklerimiz ile gerçekleşenler arasındaki  “deneysel mesafeleri” ölçmenin araçları olan bütçe uygulamalarında  “deneyim ve birikim” arttıkça  net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanma konusunda daha  sağlam adımlar atılabilir.

İş yeri bağışıklığının antikorları

Prof. Dr. Uğur Unutmaz, bağışıklık sisteminde  antikorlarla  ilgili olarak,“Antikorları akıllı füze olarak görebiliriz. Tabii  ki antikorların görevi bize saldıran virüsleri daha hücrelerin içine girmeden durdurabilmek. Bu en ideali. Bunu yaptığınız  zaman enfeksiyonu da önlemiş oluyorsunuz veya  antikorlar bakterilere karşı da  çok önemli bir rol oynayabiliyorlar. Bakterilerin yüzeyine bağlanarak onları bir yerde işaretlemiş oluyorlar ve  nötrofiller, makrofaj  dediğimiz  diğer hücreler bu antikorların bağlandığı hücreleri bakterileri görerek yiyebiliyorlar, yok edebiliyorlar. Bu bakımdan antikorlar ilk etapta bize önemli bir kalkan  görevi  görüyorlar. Hücresel  bağışıklıkta,  antikorlardan kaçan bakterilere veya virüslerin yok edilmesi, hücrelerin içine girdikleri halde  tanımlayabilmelerini sağlıyor. Bu bakımdan ikisinin çok uyumlu bir şekilde çalışıyor olması lazım. Zaten  antikorları üreten de B  hücresi dediğimiz hücreler bunlar plazma hücresi haline geliyor, birer antikor fabrikası  oluşuyor” saptamasını  paylaşıyor.

İşyerleri bağışıklık sisteminin  antikorları çeşitlilik, çok merkezlilik, çok kültürlülük ve çok sesliliği  artıran değişiklikleri izleyerek, temel eğilimleri  saptama, fırsat  ve tehlikelerin farkında olma, kendi olanak ve kısıtlarımızı  net olarak bilmedir. Bu net bilgi  giderek  hızlanan  bir süreç haline  dönüşmüştür. Bu açıdan bakıldığında, teknolojiler beş duyumuzu ileri boyutlara taşımaktadır. Dünkü iş yerlerinde erişilebilen duyularla bugün sensörler ve diğer teknolojik gereçlerin duyulara erişebilme  potansiyelleri  farklılaşmıştır. Bugünün iş ağlarındaki işyerlerinde iç ve dış etkenlerin olumsuzluklarından  korunmak için  yöneticiler  bakan değil gören  olmalıdır. Yetmez, işiten değil duyan olmak zorundadır. Bir adım daha ilerleyerek, dokunan  değil hisseden birikimlerle donanmalıdır. Koklayan değil, algılayıp önlem alandır. Mutasyonlar hızlandıkça, koruyucu antikorları oluşturan  yönetişim araçlarını da çeşitlendirmek ve güçlendirmek gerekmektedir.

Uçtan-uca bütün süreçlerin kaydedildiği, eşanlı sistem kontrollerinin yapıldığı, kayıt düzeninin zamı bir çeşit stokladığı  b aşamadan geçiyoruz. Çağın iş yöneticisi işini önemsemek zorundadır. Yetmez, sorgulama ve yaratıcı yüzleşme özgüvenine sahip olmalıdır. Sorgulamanın bütçe gibi araçlarının değerini kavramış, çatışma  ve uzlaşmayı nasıl yöneteceğini bilen  olmalıdır. Açık yol haritalarıyla iş yapan, ilerlemenin bütün gereklerine, yol ve yöntemlerine  hakim  olmalıdır.