İş deneyim belgesi mi, iş deneyimsizlik belgesi mi?
Ayşe ÇELİKBAŞ - Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilindiği üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında ihale konusu işlere ilişkin iş deneyim belgelerinin geçerlik süresi; mal, hizmet ve danışmanlık hizmet alımlarıyla ilgili ihalelerde 5 yıl, yapım ve yapımla ilgili danışmanlık hizmet işlerinde 15 yıldır.
İş Deneyim Belgesi, adayın veya isteklinin ihale konusu mal tedariki, hizmet ve yapım işlerindeki deneyimini ölçmeye yaramakta iken iş deneyim belgelerinin belli süreye bağlanmasının gerekçesi nedir? Yasada belirlenmiş süreler aşıldığında geçmişte herhangi bir tarihte edinilmiş mesleki ve teknik bilgi ve beceri yitirilmiş mi olmaktadır?
Mühendis ve mimar, diplomasını 15 yılı geçmemek kaydıyla kullanabilmekteyken aynı kişinin iş deneyim belgesi varsa 15 yıllık sınırlamaya tabi olmaksızın mezuniyet belgesini sunabilmektedir. Bu halde, iş deneyim belgesi için geriye doğru son 15 yıl içinde olması koşulu aranmadığından küçücük bir işte dahi denetleme, yönetme görevi olan teknik personel olarak görev alan kişi diplomasından ömür boyu yararlanabilmektedir. Öte yanda ise mimar veya mühendis ortağı olmayan bir firma tamamladığı iş sayısı ve hacmi çok fazla olmasına rağmen süre kısıtı ile karşı karşıya bırakılmaktadır. Burada, diploma veya teknik personel hakir görülmemektedir, kimsenin haddi de değildir, sadece meseleye dikkat çekmek için örneklenmiştir. İş deneyim belgelerinin geçerlik süresindeki 5 ve 15 yıllık süre kısıtlamasının, ülkemizde çoğunluğu küçük ve orta büyüklükte olan işletmelerin realitesi ile uyuşmadığı ortadadır. Ülkemiz ekonomisinin tekrarlayan zor ve çalkantılı yapısı içerisinde üstlendiği işi layıkıyla bitirip teslim eden bir yüklenicinin iş deneyim belgesine bir süre koymak eşitlik ilkesine ve hakkaniyete uygun düşmemektedir.
Ne oluyor da bu belgeler belli süre sonra geçersiz kılınıyor? Mürekkebi mi siliniyor? ki, artık mürekkep kullanan da kalmadı. İşin tuhafı, şirket faal, ana sözleşmesinde yazılı faaliyetleri yapabiliyor ama elindeki iş deneyim belgesini yasadaki süre belirlemesinden dolayı kullanamayarak ihaleye katılamıyor. Hafızası siliniyor da deneyimini mi unutuyor? Gerçekten anlaması ve izahı zor bir konu değil mi? Adı üzerinde, İŞ DENEYİM BELGESİ, ne oluyor da yok sayılıyor? Hangi meslekten olursanız olun mesleğinizi bırakabilir, askıya alabilir daha sonra aradan kaç yıl geçerse geçsin yeniden başlayabilirsiniz, kimse size belgenizin süresini sormaz. Yükleniciler hariç! orada süre konuşur.
Her alanda tecrübe, bilgi, birikim ve deneyim aranırken yapım, hizmet, danışmanlık ve dahi mal alım ihalelerindeki mevcut süre kısıtlaması ile görünen o ki buna itibar edilmediği gibi elinde hatırı sayılır iş deneyim belgesi olan yükleniciler bir nevi cezalandırılmış olmaktadır. Her işte olduğu gibi en çok da ekonomimizin lokomotifi olan inşaat ve müteahhitlik sektöründe de tecrübe, deneyim ve uzmanlık çok önemli ve de aranan bir vasıf olduğu halde, bu akla ve mantığa aykırı uygulamanın yeniden değerlendirilerek ortadan kaldırılması elzemdir.
Konuyu şu tarafından değerlendirmek de önemli; öyle işletmeler var ki; teknik donanımı var, yılların deneyimi var fakat sermayesini ve kredibilitesini yitirmiş olduğu için mektup dahi kullanamaz hale düşmüş, sonrasında toparlanma sürecinde iş deneyim belgelerinin süresini geçirmiş veya kendi iradesi dışında başka nedenlerle belgesini kullanma fırsatı olmadığı için elinde süresi geçmiş ama çok kıymetli deneyim belgeleri olan.
Yönetim hatalarından, piyasa koşullarından, idarelerden kaynaklı ve benzeri diğer nedenlerden, işletmeler, dönemsel zora düşebilmektedir. İnşaat sektörü başta olmak üzere diğer tüm sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler, piyasa koşullarındaki değişim ile birlikte kur artışları ve yüksek enflasyon karşısında zorlanmakta hatta bu nedenle iş akışını yavaşlatma veya sonlandırma noktasına gelebilmektedir.
Mevcut piyasa koşullarında şansı yaver gidip de yeniden mali açıdan ihaleye katılım koşullarını sağlama başarısını gösterebilen işletmeler, toparlanmaya çalışırken geçirdikleri sürede bu sefer de mesleki ve teknik yeterlik için sunmaları gereken iş deneyim belgesinin geçerlik süresi dolduğundan başka bir sorunu çözmeye yönelmektedirler. Bu kez de, iş deneyiminden yararlanabileceği iş ortağı veya diplomasından yararlanabileceği mimar veya mühendis ortak arayışına girmektedir.
Başlı başına sorun yaratma müessesi olan ortaklık kültürü, ülkemizde ne derece sağlıklı işlemektedir? Bir diğer yanda, ortalık, kağıt üzerinde ortaklık yapısı olan şirketlerle dolu. Bunların her biri, ayrı çözüm bekleyen sorunlar yumağı olarak, günün sonunda, ekonominin bütününe zarar veren etmenler arasında sessizce durmaktadır.
Her alanda, kalıcı bir iyileşmeyi ve büyümeyi gerçekleştirmekten uzak kalan düzenlemelerle ne yazık ki öteden beri bir kısır döngüden çıkılamamaktadır. Her kurum kendi anlayışına göre, bazen de sahanın gerçeklerine uzak düşen mevzuat oluşturmakta ve uygulamaktadır. Mevzuatı geliştirmekle görevli olan Kamu İhale Kurumu, sadece itirazlardan, ilanlardan ve sözleşmelerden alınan payla meşgul olmamalıdır. Maalesef kurulduğu günden beri mevzuat geliştirme hiç desteklenmemiş veya sahadan gelen talepler görmezden gelinmiştir. Sahanın gerçeklerine yönelik hiçbir çalışma ve geliştirme yapılmadığından mağdurlar ordusu ve firma mezarlıkları oluşmuştur ve oluşmaya da devam etmektedir.
Nedeni her ne olursa olsun, zora girmiş olan taahhüt firmalarının; belli bir tecrübeye, bilgi birikimine ulaşmış gerçek ve tüzel kişilerin, piyasaya ve ekonomiye geri kazandırılmasına yönelik formüller geliştirilmelidir. Sahanın sorunlarının neden sonuç analizi yapılmadan ortaya çıkartılan düzenlemelerle, kendi kusuru olmaksızın düzeni bozulan işletmelere nasıl bir fayda sağlanması hedeflenmektedir?
İyi niyet ve dürüstlük ilkesi gözetilip de kimsenin bile isteye iş düzenini bozmadığı dikkate alınarak yapılacak düzenlemelerin bütüne daha iyi katkı olacağı aşikardır.