İnleyen nağmeler...

Murat BİRİNCİ

E. Vergi Müfettişi

Köpoğlu, haydari, Girit ezme, torik lakerda, gavurdağı salatası, Ege karması…

Ahmet Ümit, Başkomser Nevzat romanlarında ne de güzel anlatır. Sevgilisi Evgenia’nın babadan kalma Kurtuluş’taki meyhanesi Tatavla’da geçen sahnelerde hep bir hüzün, zaman zaman neşe, genellikle de Başkomser Nevzat’ın kafasının içinde susmayan içsesi vardır…

Hayat arkadaşı Evgenia’nın hazırladığı mükellef sofraların tasvirini yapar, okur da hayalinde adeta o masaya misafirdir. Tatavla’da taş plaktan çalan İnleyen Nağmeler eseri, Ahmet Ümit kitapları okurken sanki hafif hafif kulaklara nağme olur…

Peki konunun vergi ile ne kadar ilgisi var diyecek olursanız; ‘oldukça fazla’ cevabını vermek gerekir.

Bahsi geçen türde sofraların en vazgeçilmez alkollü içeceği rakıdır. Rakı başta olmak üzere, alkollü içeceklerin tamamı (diğer bazı kolalı, asitli içeceklerle birlikte) yüksek tutarlı vergilere muhataptır. Bunların en başında ÖTV, ardından KDV gelir.

25 Aralık 2024 tarihli ve 32763 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 9309 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile bazı alkollü içecekler üzerinden alınan asgari maktu ÖTV tutarlarında artırıma gidildi. Bu artırım ve yeni yıla giriyor olmamız münasebetiyle alkollü içkilerin fiyat etiketlerinde ciddi artışları önümüzdeki günlerde gözlemleyeceğiz.

Bu yazı ile biz de alkollü içeceklerde ÖTV ve KDV’nin ne şekilde hesaplandığını ve bir şişe alkollü içecek için ödenen tutarın ne kadarının KDV ve ÖTV’den oluştuğunu açıklamaya çalışacağız.

Alkollü içeceklerde ÖTV ne şekilde hesaplanır?

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca, bu Kanuna ekli (III) sayılı listede yer alan malların ithali veya imal edenler tarafından teslimi ile ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı bir defaya mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabidir. ÖTV’nin hesaplamasına esas matrah, ÖTV hariç KDV matrahıdır.

Alkollü içecekler (III) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alır. Bunlar için nispi vergi oranının yanı sıra asgari maktu vergi tutarı da belirlenmiştir. Bu ne demektir? Nispi vergi uygulaması sonucunda bulunan tutar ile bir litredeki her bir alkol derecesi itibarıyla uygulanan asgari maktu vergi tutarı karşılaştırılır. Büyük olanı uygulanır. Örnek hesaplamaları en yaygın alkollü içecekler olan bira, rakı ve viski için ayrı ayrı yapalım.

Bira ÖTV hesaplaması

Malttan üretilen biralar için ÖTV oranı %63 asgari maktu vergi tutarı ise 9,2928-TL olarak belirlenmiştir. Vergiler hariç satış fiyatı 35-TL olan 0,5 litrelik ambalajlı alkol derecesi 5 olan biranın;

Nispi vergi tutarı => 35 x 0,63 =  22,05-TL

Asgari maktu vergi tutarı => 9,2928 x 0,5 x 5 = 23,225-TL’dir

Asgari maktu vergi tutarı nispi vergi tutarından daha yüksek olduğu için 23,225-TL’lik asgari maktu vergi tutarı ÖTV olarak dikkate alınır.

Rakı ÖTV hesaplaması

Rakı için belirlenen nispi vergi oranı 0’dır. Bu nedenle bir litredeki her bir alkol derecesi itibarıyla uygulanan asgari maktu vergi tutarı direkt ÖTV olarak dikkate alınacaktır. Rakı için belirlenen asgari maktu vergi tutarı 1.269,7257-TL’dir. Alkol derecesi 40 olan 70’lik (0,7 litre) bir şişe rakı için hesaplanması gereken asgari maktu vergi tutarı;

1.269,7257 x 0,4 x 0,7 = 355,52-TL’dir.

Viski ÖTV hesaplaması

Viski için belirlenen nispi vergi oranı, tıpkı rakıda olduğu gibi 0’dır. Bu nedenle bir litredeki her bir alkol derecesi itibarıyla uygulanan asgari maktu vergi tutarı direkt ÖTV olarak dikkate alınacaktır. Viski için belirlenen asgari maktu vergi tutarı 1.428,44-TL’dir. Alkol derecesi 40 olan 70’lik (0,7 litre) bir şişe viski için hesaplanması gereken asgari maktu vergi tutarı;

1.428,44 x 0,4 x 0,7 =  399,96-TL’dir.

Şarap, cin, votka gibi alkollü içecekler için hacim itibariyle alkol derecesi dikkate alınarak yine belli tutarda asgari maktu vergi belirlemesine gidilmiştir. Malttan üretilen biralar dışında kalan alkollü içecekler için vergi oranı 0 olarak belirlendiğinden, bira dışında kalan alkollü içecekler için yapılacak hesaplamada daima asgari maktu vergi tutarları dikkate alınır.

Toplam vergi yükü (ÖTV + KDV)

Tabii ki ÖTV hesaplaması ile işimiz bitmiyor. Alkollü içeceğin vergisiz satış fiyatı ile hesaplanan ÖTV’nin toplamı üzerinden ayrıca KDV de hesaplanması gerekiyor. Örnek bir tablo ile rakı, bira ve viskinin üzerindeki toplam vergi yükünü hesaplamak gerekirse;

Buna göre, her bir şişe bira için satın alma bedelinin %50’si vergi yükünden oluşuyorken, rakı ve viski için bu oran %60’a ulaşıyor.

Yazımızı, bestesi Semahat Özdenses, güftesi Hüseyin Çolak Yurdabak ustalara ait olan bir eser ile bitirelim:

Her mevsim içimden gelir geçersin
Sen vefasız yolcu kalbim viran edersin
Merhaba demeden elveda dersin
Sen vefasız yolcu kalbim viran edersin…