İlk çeyrekte ödemeler dengesinde ne değişti?
Yılın ilk çeyreğine ait cari işlemler ve sermaye hareketleri, ekonomideki U dönüşün bu yıla ait ilk karnesi sayılabilir. Geçen yılın ilk çeyreğine göre önemli değişiklikler var ancak bunun arzu edilen sonuçlar bakımından olumlu ve yeterli olduğunu söylemek çok zor:
- Üç aylık cari işlemler açığı yüzde 56’lık bir düşüşle 24,58 milyar dolardan 10.86 milyar dolara indi. 13,73 milyar dolarlık düzelmeye hizmetler kesiminin bir katkısı olmadı. Mal ticaretindeki açıkta 15,1 milyar dolarlık bir düşüş gerçekleşti. Bunun 6,4 milyar doları altından, 4,72 milyar doları enerjiden geldi. Bu iki kalemi hariç tutarsak, mal ticaretinin ana gövdesindeki düzelme 3.98 milyar dolar ile oldukça sınırlı kalıyor.
- Asıl büyük farklılaşma sermaye hareketleri cephesinde. Genel seçimlerin gölgesinde yaşanan 2023 yılı ilk çeyreğinde 10,30 milyar dolar net yabancı kaynak girişi olmuştu. Ekonomi politikalarında U dönüşü etkisi altında ve yerel seçimlerin gölgesinde yaşanan 2024 yılı ilk çeyreğinde ise 11.86 milyar dolarlık net kaynak çıkışı meydana geldi.
- Cari açıktaki 13,73 milyar dolarlık iyileşmeye karşı, sermaye hareketlerinde 22,17 milyar dolarlık kötüye gidiş gerçekleşti. Bunun sonucu olarak geçen yılın ilk çeyreğinde 14,28 milyar dolar olan döviz rezervi kaybı, bu yıl 22,72 milyar doları çıktı. Rezerv kaybında 8,44 milyar dolarlık ve yüzde 59’luk bir artış var.
- Net kaynak çıkışı, tamamı yerleşiklerin hareketlerinden kaynaklanıyor. Yabancıların getirdiği kaynak miktarında kayda değer bir değişiklik yok. İlk çeyrekte yabancıların getirdiği kaynak miktarı geçen yıla göre 1,21 milyar dolar gibi sınırlı bir artışla 14,40 milyar dolardan 15,61 milyar dolara geldi.
- Buna karşın yabancı kaynak girişinin bileşiminde önemli bir değişim var. Doğrudan yatırımlarda 1,13 milyar dolar ve yüzde 43’lük bir düşüş, yabancı sıcak parada ise 2,34 milyar dolar ve yüzde 20’lik bir artış var. Kayda değer bileşim farkı ise sıcak para tarafında. Geçen yıl gelen 11,79 milyar dolar sıcak paranın 10,72 milyar doları mevduat şeklindeydi ve bunun da 6,38 milyar doları piyasa yoluyla değil Merkez Bankası’nın swap benzeri işlemleriyle gelmişti. Bu yıl gelen 14,13 milyar dolar sıcak paranın aslan payı tahvil ve bono piyasasında. Mevduata gelen yabancı sıcak para 4,6 milyar dolara inerken tahvile gelen miktar yüzde 362’lik bir sıçrama ile 9,24 milyar dolara çıktı.
- İlk çeyrekte yerleşiklerin doğrudan yatırım, portföy yatırımı ve kredi hareketlerinin sonucu olarak dışarı çıkan net kaynak miktarı 11,36 milyar dolar oldu. Bu rakam geçen yıl 2,99 milyar dolardı. Yüzde 280’i ve 8,37 milyar doları bulan bir artış var.
- Buna ağırlıklı olarak yerli sıcak paranın kayıt dışı görünümü sayacağımız kaynağı belirsiz döviz hareketlerini de eklemek gerekiyor. Bu kalemde de geçen yıl 1,06 milyar dolar olan çıkış, bu yıl 16,12 milyar dolara fırladı. 15,06 milyar dolar ve yüzde 1422’lik bir artış var.
Sonuç olarak cari açığın ana gövdesinde büyük ve köklü bir değişiklik var diyemeyiz. Yabancı kaynak girişinin temposunda da kayda değer bir değişiklik yok ama kompozisyonunda tahvil piyasası lehine ciddi bir değişiklik var. Yerlilerin hareketleri ise tam tersine kaçış yönünde ve ilk çeyrek itibarıyla geçen yıla göre çok daha hızlı bir çıkış var. Bu haliyle ödemeler dengesine dair belirsizlikler ve riskler esas haliyle sürüyor.
