İletişimde “Ben Dili” ve “Sen Dili”

Geçen hafta yazmaya başladığım “İletişim” ile ilgili mini yazı dizisine devam ediyorum. Bu yazılarda söz edeceğim bazı iletişim teknikleri iş hayatında olduğu gibi sosyal hayatta da son derece önemlidir.

Son yıllarda iletişimde, özellikle karşılıklı görüşmelerde veya çatışmalarda giderek daha çok dikkati çeken bir konu, bireylerin aralarında konuşurken veya haberleşirken kullandıkları cümleler ve sözcüklerdir. Doğal olarak, insanlar kendilerine bir şey anlatılırken, seçilen sözcüklere çok dikkat etmekte, bazen de yanlış kullanılan sözcüklerden olumsuz yönde etkilenmektedirler. Bu da etkili iletişimi engellemektedir. Burada bir parantez açarak, iletişimin sadece sözcüklerden ibaret olmadığı, ek olarak “Beden Dili”nin de çok önemli bir rol oynadığını ifade etmek gerekmektedir. Ancak bu yazımda öncelikle “Sözel” iletişimden söz edeceğim. 

A.B.D.’li Klinik Psikolog Thomas Gordon (1918-2002), kişiler arası iletişimde empati ve anlayışın önemini vurgulamış ve çatışma çözme becerilerini geliştirmeyi hedefleyerek, 1960 yılından itibaren, “Etkili İletişim Yöntemleri” konusunda değerli görüşler ortaya atmıştır. Bunların başında “Gordon Modeli” olarak tanınan “Ben Dili ve Sen Dili Tekniği” gelmektedir.

"Ben Dili" ve "Sen Dili," iletişimde kullanılan iki farklı yaklaşımdır ve özellikle duygusal ve çatışma çözme durumlarında önemli rol oynarlar. Bu kavramlar, kişinin kendi duygularını ve düşüncelerini nasıl ifade ettiğini ve karşısındaki kişiyle nasıl bir iletişim kurduğunu belirler. 

Ben Dili (I Language)

“Ben Dili”, kişinin kendi duygularını ve düşüncelerini ifade ederken kullanılan bir dildir. Bu dilde, kişi yaşadığı durumu ve bu durumun kendisinde yarattığı duyguları anlatır. Ben dili, suçlayıcı ya da yargılayıcı olmaktan ziyade, kendi hislerine odaklanır.

Örneğin:

• "Sen çok dağınıksın!" yerine "Evin dağınık olması beni rahatsız ediyor."

• "Sen hiç beni dinlemiyorsun!" yerine "Söylediklerimin dinlenmediğini hissediyorum."

“Ben dili”, iletişimde empatiyi ve anlayışı artırır çünkü kişi karşısındakini suçlamadan, kendi duygularını açıkça ifade eder. 

Ben Dili Kullanımının Avantajları:

• Ben dili, karşılıklı empatiyi ve anlayışı artırır. Kişi, karşısındakini suçlamadan duygularını ifade ettiğinde, diğer kişi de kendini daha iyi anlar ve dinler.

• Ben dili, çatışmaları yumuşatır ve çözüm odaklı bir iletişim sağlar.

• Kişinin kendi duygularını ve ihtiyaçlarını net bir şekilde ifade etmesini sağlar.

Burada önemli bir hususun altını çizmem gerekiyor; “Ben Dili” sürekli kendini anlatmak veya kendini övmek değildir. Bazı yazılarda “Ben Dili” kullanmayın, “Sen Dili” kullanınız gibi öneriler okumaktayım. Bu ayırımı net olarak bilmekte fayda vardır, kanımca söz edilmek istenen, bireyin ağırlıklı olarak kendinden söz ederek, karşı tarafa pek söz vermemesidir. Ancak “Ben Dili” iletişimde bir tekniğin adıdır ve başka bir manada kullanmak doğru değildir. 

Sen Dili (You Language)

“Sen Dili” ise, kişinin karşısındakini suçladığı veya eleştirdiği bir iletişim dilidir. Bu dilde, kişinin olumsuz davranışları veya özellikleri vurgulanır ve bu durum genellikle savunma mekanizmalarını tetikler. 

Örneğin:

• "Sen çok sorumsuzsun!"

• "Sen hiç düşünmüyorsun!"

Sen dili, genellikle çatışmaları artırır ve iletişimde olumsuz duyguların yoğunlaşmasına neden olur. Karşıdaki kişinin savunmaya geçmesine ve iletişimin tıkanmasına yol açabilir. Hatta “Sen Dili” iletisi alan kişi konudan uzaklaşarak, sözleri kişiliğine saldırı olarak algılayabilir.

Özetle, “Ben Dili”, sağlıklı ve yapıcı bir iletişimi teşvik ederken, “Sen Dili” genellikle çatışma ve anlaşmazlıklara yol açar. Bu nedenle, özellikle duygusal ve hassas konularda “Ben dili” kullanmak, iletişimin kalitesini ve ilişkilerin sağlığını artırmada önemli bir rol oynar.