İhracatçının menşe belge sorunu çözülmeli

Bugünlerde gümrükteki ana gündem yapılandırma. Küresel salgından dolayı şirketlerin yaşadığı olumsuz durumlar, gümrük idarelerinde özellikle menşe konularında son dönemde artan tarhiyatlar ve gümrük incelemelerindeki artış gibi nedenler ile 7326 sayılı yasa oldukça önemli hale geliyor. Kesinleşmemiş alacakları; yani itiraz aşaması, uzlaşma, inceleme ve tahakkuk aşamasındaki gümrük kanunundan kaynaklı alacakları da içermesi gümrük camiasının bu yasaya olan ilgisini de artırıyor. Başvuru süresinin 31 Ağustos’a kadar olması nedeniyle değerlendirme için vakit var ama ödeme yapmadan önce muhakkak bu yasayı dikkate almak gerekiyor. Ancak bu yazıda bu yasaya yönelik detaylara yer vermeyeceğiz. Bir sonraki yazıda ilgili alt düzenleme de yayınlanınca detaylara değineceğiz.

Bu yazının asıl nedeni geçen haftaki yazımız. Bu yazı üzerine birçok yerden geri bildirimler aldık. İhracatçı olmak ve ürün sevk etmek bu dönemde oldukça zor. Konteyner tedarikindeki sorunlar, artan navlun maliyetleri ve varış ülkesinde uzayan gümrükleme süreçleri gibi bazı sorunlar bizim dışımızda ve çok da müdahale şansımız olmayabiliyor. Ancak ihracat işlemi için gerekli bir evrakı geç temin ettiğimiz için işlemin uzamasının önüne geçmek bizim elimizde.

MEDOS sistemi nedir?

İhracat işlemlerinde varış ülkesinde kullanılmak üzere bazı belgelere ihtiyaç duyuluyor. Avrupa Birliği’ne (AB) bir ihracat işlemi yapıyorsanız varış ülkesinde vergi ödememek için ATR Dolaşım Belgesi’ne sahip olmanız gerekiyor. Çünkü gümrük birliğimiz serbest dolaşımda olan eşyanın bir gümrük vergisine tabi olmayacağına hüküm ediyor ya da tercihli/tercihsiz menşe belgesi alıcınız tarafından talep edilen bir belge oluyor. Tercihli bir ticaretten yararlanılıyorsa tercihli ticarete uygun bir menşe belgesinin hazırlanması gerekiyor. Aksi durumda tercihli ticaretten kaynaklı vergi avantajından yararlanma imkânınız bulunmuyor. Bazen de varış gümrük idaresinde gümrük işlemlerini tamamlamak için tercihsiz ticaret kapsamında hazırlanması gereken bir menşe şahadetnamesine ihtiyaç duyuluyor. İhracatçı açısından bu belgelerin fiziksel olarak hazır edilmesi oldukça zaman alıyor. Saatlerin önemli olduğu ihracat sürecinde bu hazırlığın hızlı olması oldukça önem taşıyor.

Ticaret Bakanlığı tarafından Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesinde geliştirilen bir sistem ile dolaşım ve menşe belgelerinin sistem üzerinden temin edilmesi için geliştirilen sisteme MEDOS deniyor. Bu uygulama ile dolaşım ve menşe belgeleri için ilgili birimlere gidilmesine gerek kalmıyor ve sistem üzerinden onay ile ihracat işlemleri için gerekli evraklar temin ediliyor.

Sorun nereden kaynaklanıyor?

Mayıs 2018 tarihinden itibaren uygulanan MEDOS kapsamında, A.TR Dolaşım Belgesi, EUR1, EURO-MED, menşe belge türleri ve basitleştirilmiş usul ATR belgelerinin dahi sisteme tanıtılması zorunlu hale getiriliyor. Bu uygulama ile de ihracatçı için evrak hazırlama, onaylama ve vize etme gibi süre kayıpları en az zamana indirilebiliyor.

Ancak burada en önemli konunun mesai saatleri dışında bu sistemin çalışmaması olduğu görülüyor. Özellikle 7/24 mesai anlayışı ile çalışan şirketler mesai saatleri dışında yapılan işlemlerde sürecin çok geciktiğinden veya ertesi güne sarktığından konuşuyor. Konuyu daha somuta indirgemek ve örnek vermek gerekirse; hafta içi gece yüklemeleri ile hafta sonu yüklemelerine ilişkin bu süre kaybını ölçtüğümüzde işlem başına 6-8 saatlik bir bekleme/süre kaybı sonucuyla karşılaşılabiliyor. Gece vardiyasında saat 01:00 gibi yüklemesi biten ihracat sevkiyatı ilgili evraklar için saat 9-11’e kadar beklemek durumunda kalınabiliyor. Bu durum ve bekleme 7/24 ihracat operasyon sürecinin verimli bir şekilde işletilmesine ve ihracat pazarına geç erişmeye neden oluyor.

Yine işlemlere yönelik bir eleştiri de ihracat emekçilerinden geliyor. Bu da yine bir geri bildirim sahibine ait. Özellikle ihracat rakamlarını konuşurken ve her geçen gün bir artışı dile getirirken bu sürecin asıl sahiplerini de unutmamak gerekiyor. O tarafta ise en önemli konunun her bir sevkiyat için MEDOS’da manuel bir işlem yapılması olduğu anlaşılıyor. Elektronik bir sistem geliştirirken ayrı bir manuel iş yükü yaratılmış gibi duruyor. İhracata ilişkin alıcı, ülke, menşe, fatura bilgileri ve fatura kalem bilgileri gibi bilgilerin tek tek girilip onaya gönderilmesi burada en önemli iş yükünü yaratıyor. 1 adet menşe şahadetnamesinin 30 dakikayı bulduğu ifade ediliyor. Binlerce ihracat işlemini dikkate aldığımızda ciddi bir zaman oluyor.

Ne yapılmalı?

Mükemmel bir sistem kurmak zaman alıyor veya her zaman yapmak mümkün olmuyor. MEDOS için de aynı şeyi söylemek mümkün. Eski uygulamaya göre ciddi bir zaman tasarrufu yarattığı aşikâr. Manuel evrak takibi yerine elektronik evrak ile işlemlerin sonlandırılması da oldukça önemli. Ancak ihracatçılar tarafında halen bazı beklentilerin olduğu görülüyor. Birçok yerde muhakkak bu sorunlar dile getiriliyordur ama MEDOS özelinde ihracatçıları bir kez daha dinlemek gerekiyor.

Ayrıca MEDOS’un sisteminin, elektronik olmasını yeterli görmeyip küresel salgın ile gelişen dijital uygulamalara da izin veriyor olması gerekiyor. Web tabanlı bu uygulamayı şirketlerin sistemleri ile uyumlu hale getirecek ve bu belgeler için gerekli bilgilerin şirketlerden otomatik akacağı bir yöntemin geliştirilmesi gerekiyor.

Mesai saati dışı uygulamalara yönelik zaman kayıplarına ilişkin Ticaret Odaları’ndan bu belgenin otomatik temin edilmesi sağlanabilir. Bu bağlamda YYS sahibi şirketler için ihracat işlemlerinde bir onay beklenmeksizin Ticaret Odaları tarafından otomatik olarak sağlanması, akabinde kontrol işlemlerinin yapılması gerekir.