İhracat bedelinin yurda getirilmemesi halinde karşılaşılan durumlar
Cem SEFEROĞLU
Vergi MÜFETTİŞİ
Para ve maliye politikasının her ikisine da katkı sağlayan ihracat bedellerinin yurda getirilmesi düzenlemesi sık sık yeni düzenlemelerle beraber güncellenmektedir. Hiç şüphesiz para politikasındaki sadeleşme adımları bu düzenlemenin güncellenmesini de zorunlu kılmaktadır. Son yapılan değişiklikle beraber yurda getirilen ihracat bedelinin Merkez Bankası’na teslim edilen miktarı %40’dan %30’a düşürülmüştür.
Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankası’na satılır ve Merkez Bankası’nın banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.
Yurt dışına yapılan ihracat bedellerininim 180 gün içerisinde yurda getirilmesi gerekmektedir. Alıcı ve satıcı arasında ihracat sözleşmesi yapılması durumunda bedellerin tahsili için 180 günden fazla süre öngörülmesi durumunda ihraç bedelinin vade bitiminden itibaren yurda getirilmesi 90 günü geçmeyecektir. İhracat bedelinin kanuni dayanağı ise Kambiyo mevzuatından düzenlenmiştir. Kambiyo mevzuatı ise 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ile 32 Sayılı Karar tarafından çerçevesi belirlenmiştir.
Peşin ihracatta ise öncelikle mal bedeli tahsil edilecek olup daha sonra ihracatın 24 ay içinde yapılması gerekmektedir.24 ay içerisinde ya da verilen ek süre de dahil ihracatın gerçekleşmemesi durumunda ihracat bedeli yurt dışına iade edilmesi gerekmektedir. İade edilmediği durumda ise bu tutar prefinansman hükümlerine tabi olacaktır.50.000 Doları veya karşılığı Türk Lirasını geçmeyen tutarların iade edilmemesi veya ihracat gerçekleşmemesi durumunda bu tutarlar prefinansman hükümlerine tabi olmayacaktır.
İhracat bedelinin nakit olarak beraberinde getirildiği durumda ise gümrük idarelerince yapılacak ve onaylı Nakit Beyan Formu (NBF) ile yapılacaktır. NBF’nin kabulü için düzenlenme tarihinden itibaren 30 gün içerisinde bankalara tevdi edilmesi gerekmektedir.
İhraç bedelinin yurda getirilmesinde istisna tutulan ülkeler
1- Afganistan
2- Angola
3- Belarus
4- Benin
5- Cibuti
6- Demokratik Kongo Cumhuriyeti
7- Etiyopya
8- Fildişi Sahili
9- Filistin
10- Gabon
11- Gana
12- Gine
13- Güney Sudan
14- İran
15- Kamerun
16- Kenya
17- Kırgızistan
18- Kongo Cumhuriyeti
19- Kuzey Kore
20- Küba
21- Liberya
22- Lübnan
23- Mali
24- Moldova
25- Nijerya
26- Senegal
27- Somali
28- Sudan
29- Suriye
30- Tacikistan
31- Tanzanya
32- Venezuela
33- Yemen olmak üzere 33 ülkeye yapılan ihracat bedelinin tamamının yurda getirilmesinde istisna tutulmuştur.
İhraç bedelinin yurda getirilmesinde istisna tutulan işlemler
Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamı ile;
1- Azerbaycan
2- Cezayir
3- Fas
4- Kazakistan
5- Libya
6- Özbekistan
7- Tunus
8- Türkmenistan
9- Ukrayna,
olmak üzere 9 ülkeye yapılan ihracatın %50’si serbesttir.
İhracat bedelini yurda getirmeyenler hakkında uygulanacak cezalar
İhracat bedelinin yurda getirilmemesi durumundan 2 tür ceza uygulanacaktır. Birinci tur ceza Maktu Ceza diğer ceza ise Nispi oranlara uygulanacak cezadır. Nispi ceza ihracat bedelinin %5 i miktarından uygulanacaktır. Bununla birlikte, idari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere de nispi değil, maktu ceza verilecektir Öte yandan bu şekilde verilecek maktu cezanın tutarına da bir üst sınır konulmuştur. Maktu ceza, yurda getirilmesi gereken ihracat bedelinin %2,5’ini geçemeyecektir. İhracat bedelinin yurda getirmeyen şirket ise şirket tüzel kişiliğine ceza kesilecektir.
İdari para cezasının hesaplanması
Maktu ceza tutarları her yıl güncellenmektedir. Savcılık fiilin ağrılığına göre maktu cezanın alt tutarından üst tutarına kadar belir bir oranda ceza kesmeye yetkilidir.
Nispi cezalarda ise durum şöyledir: Yurda getirilmeyen ihracat bedelinin üzerinden hesaplanır. Yabancı parada Merkez Bankasının arşiv kayıtlarına gidilerek ihracatın yapıldığı tarihteki döviz satış kuru baz alınarak
Nispi cezaların da oranları kanunda gösterilmiş olup yurda getirilmeyen ihracat bedelleri üzerinden hesaplanmaktadır. Yurda getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır.
Örneğin 1 Ocak’ta 100 bin dolar tutarında ihracat yapıldıktan sonra 180 gün içerisinde ihracat bedeli yurda getirilmezse 181’inci günde suçun oluştuğu kabul edilecek olup 181’inci güne isabet eden Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden %5 oranında 100 bin dolat %5= 5.000 dolar tutarından nispi oranda ceza kesilecektir.
Ödenmeyen tutar üzerinden ise suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, gecikme faizi uygulanır. Ayrıca cezanın tekerrüründe de iki kat olarak uygulanır.
İhracat hesabı nasıl kapatılır
Merkez Bankası’nın İhracat Genelgesine göre ihracat hesabının kapatılmasından ihracatçılar sorumludur. Aracı bankalar ise ilgili bedellerin yurda getirilip getirilmediğini izlemekle yükümlüdür. İhracatçıların ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren -kural olarak- 180 gün içinde yurda getirmesi gerekmektedir.. Yurda getirilen bedel, aynı süreler içerisinde, ihracat bedeli kabul belgesine bağlanır. İhracat hesabının kapatılabilmesi için gümrük beyannamesi örneği ve bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur. Eğer ihracat hesabı bu şekilde kapatılmazsa banka 5 iş günü içinde durumu vergi dairesine ihbar edecektir.
Vergi dairesi ihbardan itibaren 10 iş günü içerisinde ilgililere 90 gün süreli ihtarname gönderir. İhtarnamede bu süre içerisinde ya hesabın kapatılması yahut mücbir sebep halinin belgelenmesi istenir. Bu aşamada hesabın kapatılmasını vergi dairesi yapar.
90 günlük ihtarname süresi yahut verilen ek süre sonunda yeniden ek süre almayan ve ihracat hesabını kapatmayanlar vergi dairesi tarafından savcılığa ihbar edilir.
İdari para cezasını düzenleyecekler
İdari para cezası vermeye yetkili kurum cumhuriyet savcılığıdır. Vergi dairesi 90 günlük ihtar süresinde ihracat bedeli yurda getirilmezse ya da ek süre alınmazsa doğrudan savcılığa ihbarda bulunacaktır. Savcılık ise ayrı bir soruşturma yapmadan vergi dairesinden gelen ihbara istinaden para cezası düzenlenmektedir. Dolayısıyla bu konuda mükelleflerin sık sık e tebligat mesaj kutularına bakmalarından fayda bulunmaktadır. Zira itiraz ve ihbar sürelerini kaçırmaları dezavantaj yaratacaktır.
İdari para cezasına karşı itiraz yolu
İdari para cezaları Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcılığı tarafından kesilen idari para cezasına 15 gün içerisinde sulh ceza hâkimliğine “başvuru” (itiraz) yapılabilir.
Cezanın peşin ödenmesi durumundan %25 indirim yapılır. Sonrasında ise yine kanun yoluna başvurulabilir.