İçerden ayçiçeği alana ucuz ithalat kapısı açıldı

Ayçiçeğinde hasat devam ederken Cumhurbaşkanı Kararı ile ithalat konusunda çok önemli bir adım atıldı. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 2025 yılında 1 milyon ton yağlık ayçiçeği veya bunun karşılığı 400 bin ton ham ayçiçeği yağı ithalatı yapılması için tarife kontenjanı açıldı.

Resim Gazete’nin 6 Ağustos 2024 tarihli sayısında yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 1 Ocak 2025 - 30 Nisan 2025 tarihleri arasında düşük gümrük vergisi ile 1 milyon ton yağlık ayçiçeği veya bunun karşılığı 400 bin ton ham ayçiçeği yağı ithalatı için tarife kontenjanı açıldı. Karar ile aynı zamanda, ucuz ithalattan yararlanmak için iç piyasadan ayçiçeği alma şartı getirildi.

İthalat için gümrük vergisi düşürüldü

Gelecek yılın başında yapılacak ithalat için gümrük vergisi oranları düşürüldü. Buna göre tarife kontenjanı çerçevesinde ithal edilecek yağlık ayçiçeği ithalatında gümrük vergisi yüzde 27 yerine yüzde 8, ham yağ ithalatında ise gümrük vergisi yüzde 36 yerine yüzde 20 olarak uygulanacak.

Ucuz ithalattan kimler yararlanacak?

Tarife kontenjanı çerçevesinde yapılacak ucuz ithalattan sadece 1 Temmuz 2024-30 Kasım 2024 tarihleri arasında iç piyasadan yağlık ayçiçeği alan firma ve birlikler yararlanabilecek. İç piyasadan yağlık ayçiçeği alımı yapmayanlar ayçiçeği ithalatını yüzde 27, ham yağı ise yüzde 36 gümrük vergisi ile yapabilecek. Bu karar ile vergi avantajından yararlanmak için sanayicilerin iç piyasadan ayçiçeği almaları teşvik ediliyor. Bu nedenle bu şartlarla tarife kontenjanının açılmasını Trakya Birlik ve diğer üretici kuruluşları ile sanayiciler istiyordu.

Trakya Birlik ve sanayiciden karara destek

Telefonla görüştüğüm Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen, birkaç sezondur böyle bir düzenleme istediklerini belirterek şunları söyledi: “Bu düzenleme 2000’li yıllarda başvurulan ve sık kullanılan bir yöntemdi. Yurt içinde fiyat düşüşünü önlemek, sanayicinin eksik olan iştahını bir anlamda tamamlamak için böyle bir uygulama gerekiyordu. Yüksek finansman maliyeti nedeniyle iç piyasada ürün almak ve stoklamak gerçekten zor. Sanayici finansman sorunu nedeniyle iç piyasadan ürün alma konusunda çekimser davranıyor. Trakya Birlik olarak bizim ve diğer birliklerin ekonomik gücü belli. Dolayısıyla böyle bir karar iç piyasada ürünün alınmasını teşvik edecektir. Üreticiyi destekleyici bir durum olduğu için biz de birlik olarak bu kararı olumlu buluyoruz ve bakanlıklarımıza teşekkür ediyoruz.”

Yılın ikinci yarısında her zaman ithalatla ilgili vergilerde bir düzenleme zaten yapıldığını belirten Çalen, vergilerin düşürülmesi sonucunda birlikleri özellikle elinde stok bulunduranların sıkıntıya girdiğini vurguladı.

Yağ yerine çekirdek alınmalı

Türkiye’nin yağlık ayçiçeğinde kendine yeterliliğinin yüzde 50’nn altına düştüğünü ve yüzde 50 oranında ithalatın kaçınılmaz olduğunun altını çizen Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen: “Bu ithalat bir anlamda mecburen yapılacak. Birlik olarak ham yağ yerine ayçiçeği çekirdeğinin ithalatından yanayız. Çekirdek getirilirse içerdeki kırıcı tesisleri de çalışır. Geçmişte tohum ile yağ arasındaki vergi farkı 9 puan seviyelerindeydi. Yeni kararda bu oran çekirdek lehine 12 puana çıktı. Yağ yerine çekirdeğin gelmesini teşvik edilmesi bu anlamda doğru bir karar. Hasadın başladığı bir dönemdeyiz. İthalattaki gümrük vergisi normalde yağlık ayçiçeğinde yüzde 27, ham ayçiçeği yağında yüzde 36 olarak uygulanıyor. Tarife kontenjanı çerçevesinde 1 Ocak 2025’ten itibaren yağlık ayçiçeğinde yüzde 8, ham yağda yüzde 20 olarak uygulanacak. Tarife kontenjanı ile 1 milyon ton yağlık ayçiçeği veya bunun karşılığı olan 400 bin ton ham yağ ithalatı bu vergi oranlarıyla ithal edilecek. Ama bu indirimden sadece iç piyasadan yağlık ayçiçeği çekirdeği alanlar yararlanacak. İç piyasadan ürün almayanlar ayçiçeğinde yüzde 27, ham yağda yüzde 36 vergi ödeyerek ithalat yapabilecek.” dedi.

Geçen yıl olduğu gibi Türkiye’nin 2024 yılında da ayçiçeğinde kendine yeterliliğinin yüzde 50 seviyesinde olacağını hatırlatan Çalen sezonla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:

“Çukurova’da hasat devam ediyor. Hasat başlarken ayçiçeği fiyatı ton başına 12-13 liraydı. Daha sonra Çukobirlik kooperatif ortağı alımlarında ton başına 15 bin 300 lira, ortak dışı alımlar için 14 bin 800 lira fiyat açıklayınca biraz toparlandı. Ama ideal olanı her zaman söylüyoruz buğdayla 1’e 2 paritesinin olması gerekir. Buğdayın iki katı bir fiyat olması gerekir. Hatta bunun 2,5 olması daha doğru olur.”

Ayçiçeğinde fiyat düşük devlet desteği artmalı

Trakya’da dekara ortalama 180- 190 kilo alınan alanlarda maliyetin 20-21 bin lira seviyesinde olduğunu anlatan Çalen: “Bu konuda devlet desteğinin mutlaka artması gerekiyor. Bildiğiniz gibi yağlı tohumlar planlı üretim kapsamında. Bu konuda sözleşmeli üretime de geçilecek. Tarım ve Orman Baklanlığı bu konuda çalışmalarını yoğun olarak sürdürüyor. Yağlı tohumlar üretimine gereken önem ve destek verilirse ancak o zaman kendi kendimize yeterliliği sağlayabiliriz. Yağlı tohumlar konusundaki dışa bağımlılıktan artık kurtulmamız ve kendi ihtiyacımızı üretmemiz gerekiyor. Bunun için destekler çok önemli.”

Kuraklık verimi düşürdü

Ülkenin pek çok yerinde olduğu gibi Trakya’da da kuraklığın, aşırı sıcakların etkili olduğunu belirten Hakan Çalen, Trakya’da normalde 750 -800 bin ton olan ayçiçeği üretiminin bu yıl 600-650 bin ton olmasını beklediklerini söyledi.

Trakya Birlik yakında fiyat açıklayacak

Birlik olarak bu hafta alınan bu kararı da değerlendirerek önümüzdeki hafta yönetim kurulunun alım fiyatı ile ilgili bir çalışma yapacağını anlatan Çalen: “Maliyeti, piyasadaki mevcut durumu, dünya fiyatlarını ve verilecek destekleri dikkate alarak yönetim kurulumuz bir fiyat belirleyecek. İlgili bakanlıklarımızın da çalışmaları var. Çiftçimizin para kazanabileceği ve üretimi sürdürebileceği bir fiyat ve desteklemeyi bakanlığımızla birlikte orta koyacağımıza inanıyoruz” dedi.

Özetle, Türkiye ayçiçeğinde kendine yeterli değil. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ayçiçeğindeki yeterlilik oranı yüzde 50 seviyesinde. Türkiye ayçiçeğinde hem ithalatçı hem de ihracatçı konumunda. Bu nedenle ithalat ve gümrük vergisi konusu hep tartışılıyor. Hasat döneminde ithalatın gündeme gelmesi bile üreticiyi rahatsız eder. Ancak bu kez farklı bir uygulama olacak. İç piyasadan ayçiçeği alanlara düşük vergi ile ithalat olanağı getiriliyor. İthalat 1 Ocak 2025-30 Nisan 2025 tarihlerinde düşük vergi oranları ile yapılacak. Ucuz ithalattan yararlanmak için 1 Temmuz-30 Kasım 2024 tarihleri arasında yurt içinden ayçiçeği alınması gerekiyor. Cumhurbaşkanı Kararı aynen uygulanırsa bu haliyle üreticinin ürününü satması daha kolay olacak gibi. Ama yarın “yağ fiyatları arttı” denilerek veya başka bahanelerle kurallar değiştirilirse o zaman üretici de ülke de zarar görür. Trakya Birlik tarafından açıklanacak fiyat ve devletin vereceği destek miktarı çok önemli. Ayrıca, Hakan Çalen’in de söylediği gibi bizim artık ithalat yerine ihtiyacımızı yurt içinde üretmemiz gerekiyor. Bunun için özellikle Trakya’daki sulama yatırımlarının tamamlanması gerekir.