Haziranda böyle, ya temmuz?
✔ Haziranda TÜFE beklentilerle tam uyumlu geldi, Yİ-ÜFE ise tahmin sınırlarını bayağı zorladı. Üretici-tüketici endeksi farkı yüzde 27'ye dayandı. Bu fark kapanacak; ama nasıl?
✔ Haziranın son günü elektrik, doğalgaz ve LPG'ye gelen zamların temmuz enflasyonuna doğrudan etkisi 0.79 puan. Bu zamların dolaylı yansıması ve diğer zamlarla temmuzda en az yüzde 1.5 TÜFE artışı beklenmeli. Bu durumda yıllık oran da yüzde 19'a dayanacak.
Hani olumlu bir gösterge olsa, dilimizden maşallahı düşürmememiz gerekirdi. Üstüne koya koya gidiyor, derdik. Allah verdikçe veriyor, diye mırıldanırdık...
Ama bu iyi bir şey değil ki... Tam tersine cebimizden ala ala gidiyor.
Bir yanda pandemi yüzünden işini kaybeden, işi görünürde duruyor olmakla birlikte eski gelirini mumla arayan binler, milyonlar; diğer yanda eskiyle kıyaslanmayacak bir fiyat düzeyi ve giderek de artış gösteren fiyatlar.
Fiyatlar bu düzeyde sabit kalsa bile, örneğin yıl sonuna kadar hiç artmasa bile bugün oluşan düzey, cebe giren gelirle kıyaslandığında yine de çok yüksek. Üstelik fiyatlar durduğu yerde de durmuyor ki, sürekli artıyor.
Hazirandaki sürpriz Yİ-ÜFE'de
Hazirandaki yüzde 1.94’lük TÜFE artışı köşemizi izleyenler için sürpriz olmadı. TÜFE ve Yİ-ÜFE'deki haziran ayı artışını en az yüzde 2 beklediğimizi bu köşede 25 Haziran’da yazmıştık.
O yüzden TÜFE’deki yüzde 1.94'lük oran bizim için gayet normal. Yİ-ÜFE'de ise yüzde 4’ü aşan bir oran doğrusu beklemiyorduk.
Haziran sonunda yıllık bazda TÜFE yüzde 17.53'ü, Yİ-ÜFE yüzde 42.89'u buldu.
Biz haziranda yüzde 2 beklediğimiz için yıllık TÜFE’deki oran da tahminimiz çerçevesinde gelmiş oldu. Ne var ki yıllık Yİ-ÜFE'nin ancak yüzde 40’ı aşacağını tahmin ederken şimdi yüzde 43’e dayanan bir oran görüyoruz.
Gümbür gümbür geliyor
Son bir yılda üretici fiyatları yüzde 43, tüketici fiyatları yüzde 17.5 artacak ve bu fark böyle gidecek, öyle mi!
Her seferinde altını çizme gereği duyuyoruz, yine vurgulayalım; üreticiden tüketiciye bire bir geçiş olmaz, ama geçiş olur. Dolayısıyla yüzde 43 ile yüzde 17.5 arasındaki makas zaman içinde daralır.
Umalım da üretici fiyatları yönünü hızla aşağı çevirsin ve daralma bu şekilde gerçekleşsin.
İyi de üretici fiyatları ne olursa yönünü aşağı çevirir?
Hadi ekonomik temelli iki ana seçenek sunalım:
- Faiz indirilirse maliyetler düşer ve üretici fiyatları geriler.
- Dövizin düşmesi sağlanırsa bu gerileme ortaya çıkar.
Sizce hangisi? İkisi aynı anda olmayacağına göre birini tercih etmemiz gerekiyor.
Bu konuya başka bir gün detaylı bir şekilde değinmeli...
Temmuzda ne olabilir?
Haziranın son günü elektrik, doğalgaz ve LPG’ye gelen zamların temmuz ayı TÜFE’sine doğrudan etkisi 0.79 puan olacak. Geçen yılın temmuzundaki TÜFE artışı yüzde 0.58’di. Yani şimdiden geçen yılki oranın üstüne çıkılacağı kesin.
Kaldı ki özellikle elektrik ve doğalgaz zamları suya atılan taş misali halka halka yeni zamlar doğuracak. Doğalgaz zammında dikkatler daha çok konutlardaki kullanımda ve bunun oranı da yüzde 12 ama sanayideki doğalgaza yüzde 20 zam geldi.
Hazirandaki yüksek oranlar, özellikle Yİ-ÜFE'de yüzde 4'ü aşan oran, temmuz için iyimser olmayı olanaksız hale getiriyor. Çok erken bir tahmin ama temmuzdaki aylık artışın en az yüzde 1.5 olacağını ve yıllık TÜFE’nin de böylece yüzde 19’a dayanacağını düşünüyoruz.
Kur ve Yİ-ÜFE; ayrılmaz ikili!
Artık klasik hale gelen bir grafiğimiz var. 2019 yılının aralık ayını 100 kabul ederek oluşturduğumuz ve sepet kur ile Yİ-ÜFE ve TÜFE’nin seyrini izlediğimiz grafik.
Geçen yıl martta kur fiyatlardan ayrışmaya başlıyor, ağustos-eylül gibi Yİ-ÜFE de TÜFE’den ayrışıyor. TÜFE artık aşağıdan yukarıyı izliyor!
Dün de değindik; kasım operasyonuyla kurun beli geçici olarak kırılınca Yİ-ÜFE kuru yakalıyor; ama mart operasyonuyla birlikte kur yeniden ivme kazanıyor, Yİ-ÜFE de ondan geri kalmayınca işte ortaya böyle yarış çıkıyor.
ÜRETİCİ-TÜKETİCİ FARKI HİÇ BU KADAR AÇILMAMIŞTI
Üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki yıllık fark iki türlü hesaplanıyor.
Bunlardan biri son bir yıldaki artış oranları arasındaki farkı almak. Haziran sonundaki oranlar yüzde 17.53 ve yüzde 42.89 olduğuna göre iki endeks arasında 25.36 puanlık fark var.
Bir diğer yöntem ise tüm zamanları kapsayan hesaplama. İki endeksin başlangıç yılı da 2003 ve o yılın ortalama endeksi 100 kabul ediliyor. Bu yıl haziranda TÜFE 547.48’e çıktı, Yİ-ÜFE ise 693.54'e. Şu durumda iki endeks arasındaki fark, (bu kez yüzde farktan söz ediyoruz) yüzde 26.68'i bulmuş durumda.
Yİ-ÜFE ile TÜFE arasında 2018’den önce yüzde 10'u aşan fark hiç oluşmamıştı. Bu farkları tablomuzda sarı ile işaretledik.
Geçen yıl haziranda yüzde 4.19 olan fark, bu yıl yüzde 26.68... Ve bu fark, tam bir yıldır her ay artıyor.
Sahi bu makas nasıl kapanacak?
