Hayvancılığın yeniden inşası için 11 maddelik deklarasyon ve 36 öneri
Hayvancılık sektörü girdiği darboğazdan çıkış yolu arıyor. 2010 yılından bu yana uygulanan ithalat politikası tartışılıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 3. Tarım ve Orman Şurası'nın kapanış toplantısında zorunlu olmadıkça besilik hayvan ve kırmızı et ithalatı yapılmayacağını söyledi. Erdoğan, Kasım ayı itibariyle besilik hayvan ithalatı için taleplerin kabul edilmediğini 2020'de de zorunlu olmadıkça bu uygulamanın devam edeceğini söyledi.
Hayvancılıkla ilgili bir çok rapor, çalışma yayınlanıyor.Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği ilk kez saha araştırmasına ve saha gözlemlerine dayanan kapsamlı bir rapor hazırladı. "Hayvancılığın Yeniden İnşası/ Sorunlar/Sebepler/ Çözümler" başlığı ile hazırlanan raporda, üreticiden bürokrata,siyasilerden, üniversitelere, bakanlıklardan özel sektöre herkese yönelik ciddi eleştiriler var.
Tamamen saha araştırmalarına ve saha gözlemlerine dayanan kapsamlı raporda hayvancılığın yeniden inşası için 11 maddeden oluşan bir deklarasyon ve 36 maddelik öneride bulunuldu. Ayrıca ülke genelinde uygulanacak 9 projeye de yer verildi.
İthalata "uyuşturucu bağımlılığı" benzetmesi
Başkanlığını Kamil Özcan'ın yaptığı Türkiye Damızlık Sığır yetiştiricileri Merkez Birliği'nin raporunda en çarpıcı bölümlerden birisi hayvancılıkta ithalatın uyuşturucu bağımlılığına benzetilmesi. Raporda ithalatla ilgili şu bilgilere yer veriliyor: " İthalat uyuşturucu bağımlılığı gibidir, sağladığı mutluluk kalıcı değil geçicidir. Organlarda büyük hasara yol açar ve üstelik kullandıkça aynı etkiyi oluşturması için daha yüksek dozlara ihtiyaç duymamıza neden olur. Sonu da her zaman dağılmış bir yaşam ve ölümdür."
"Lobiler piyasayı manipüle ediyor" iddiası
Raporda, devlet organlarını yöneten bürokratların, siyasetçilerin son yıllarda oluşmuş olan ithalata bağlı sektör temsilcileri ile içeride ve dışarıda dayanışma içinde olan ithalat lobilerinin manipüle ettiğine veya etkilediğine ilişkin yargı hayvancılık sektöründeki çalışanlar arasında genel kabul gördüğü ifade ediliyor. Birkaç ithalatçı firmanın, ülke genelinde piyasadaki arz talep dengesi ve fiyat politikalarını manipüle edebildiğine dair büyük bir kanaat oluştuğuna dikkat çekilen raporda: "Hatta bugün ülkemizde ithalata bağlı bir sektör oluştuğu söylemi gün geçtikçe daha güçlü bir şekilde dillendirilmektedir. Tüketiciye ucuz et yedirme amacıyla yapılan ithalat, ne yazık ki ucuz ete ihtiyaç duyan insan sayısını daha da artırmaya neden olmaktadır. Üstelik ucuz et yedirme işleminin bedeli, üreticinin sırtına yüklenmektedir. "deniliyor.
"ESK piyasayı düzenlemiyor, bozuyor"
ESK(Et ve Süt Kurumu) üretici lehine piyasa düzenleyici görev yapacağına, son zamanlarda aldığı kararlarla piyasayı bozucu sonuçlar ortaya çıktığına değinilen raporda şu bilgilere yer verildi: " Üreticiyi kolluyor ve destekliyor gibi görünse de ne üretici ne de tüketici buna artık inanmamaktadır. Örneğin ihtiyaç fazlası ithal edilen et hem ESK’nın depolarında zararına satılmayı beklemekte hem de piyasa dengelerini alt üst etmektedir."
Damızlık ithalatının ırk bazında hiçbir kriterinin (sayı-ırk) olmaması, kasaplık besi ithalatıyla ilgili aylar-mevsimler anlamında kriterlerin oluşmamış olması, alelacele yapılan işlemler ve denetimsiz süreç nedeni ile, bir çok sorunun yaşandığı vurgulanan raporda:" İthalatı; ithalat öncesi, ithalat sırası, ithalat sonrası sorunlar diye değerlendirip bir rapor hazırlanmasının ve bu konularda yerli ve milli hayvancılık eksenli bir çözüm üretilmesinin yararlı olacağı kanısındayız. İthalat konusunu bir yetiştiricimizin sözüyle bağlayacak olursak, “Sözü bile dizlerimizin bağının çözülmesine yetiyor”. görüşüne yer verildi.
11 maddelik deklarasyon
Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği'nin saha araştırmasına dayalı raporda yetiştiricilikten yem sorununa,finansmandan hayvan hastalıklarına kadar bir çok konu ayrıntılı olarak ele alınıyor.Raporda, yaşanan sorunlar karşısında getirilecek çözüm önerilerinin başarıya ulaşmasının olmazsa olmaz kuralının, devlet aklı ve iradesi ile güçlü ve ısrarcı bir şekilde kısa,orta ve uzun vadeli projeksiyonlar geliştirerek 5’er yıllık dönemler halinde en az 20 yıllık makro bir planın ortaya konuşması gerektiği vurgulanıyor.
Bu amaçla siyasi iradenin kararlılığını deklare ederek sektör bileşenlerine özellikle de üreticiye inanç ve güven vermesi gerektiği belirtilen raporda, aksi takdirde üreticinin inanç duymadığı ve arkasında durmayacağı bir planın başarıya ulaşma şansı kalmayacağı anlatılıyor.
Raporda siyasi iradeden beklenen 11 maddelik deklarasyon ise şöyle:
1- Siyasi irade kurum ve kuralları ile yepyeni bir sistem oluşturulacağı ve en az 20 yıllık bir plan dahilinde kararlılıkla uygulanacağını net biçimde ifade etmelidir.
2- Planın ana ekseninin üreticiyi korumak, para kazanmasını sağlayıcı kararlar almak olduğunu deklare etmelidir.
3- Her şartta üretmekten vazgeçilmeyeceği, üretimin destekleneceği topluma deklare edilerek sektöre güven ve umut verilmelidir.
4- Üreticinin üretimden dolayı zarar etmesinin her şartta önleneceği gerekirse zararın karşılanacağı ve kazancının garanti altına alınacağı açıklanmalıdır.
5- Tarımsal örgütlerin güçlendirileceği, üretim ve pazarlamada etkin rol alacakları açıklanmalıdır.
6- Üretimde yerli ve milli alet, ekipman, sperm ve yem kullanımına geçileceği bu alanda faaliyet gösterenlerin destekleneceği ilan edilmelidir.
7- Yerelden kalkınma için yerelde üretim ve yerel yönetimlerle pazarlama modeline geçileceği aracıları değil üreticileri ve tüketicileri düşünen bir yapı oluşturulacağı açıklanmalıdır.
8- Etkin bir finans sistemi oluşturulacağı deklare edilmelidir.
9- Hakça ve adil, çalışanı kalkındıran, hakkı olamayana tevessül edenleri ayrıştıran bir destekleme geliştirileceği açıklanmalıdır.
10- Sektörde teknoloji kullanımının yaygınlaştırılacağı hatta zorunlu olacağı açıklanmalıdır.
11- İthalata temelden karşı olunduğu çok ekstra durumlar (doğal afet vb.) dışında ithalat yapılmayacağı ilan edilmelidir.
Hayvancılığın yeniden inşası için 36 öneri
1. Acil eylem planı açıklanmalı,
2. Gerçekçi hayvan sayımı kimliklendirme ve kayıt yapılmalı,
3. İthalat yasaklanmalı ya da yerli üreticiyi koruyacak kadar Gümrük Vergisi konmalı,
4. Süt Konseyi'nin yapısı ve mevzuatı değişmeli,
5. Süt sözleşmesi acilen güncellenmeli “yemimi almazsan sütünü almam” dayatması kalkmalı,
6. Zincir marketlerde kooperatif ürünleri için alan açma zorunluluğu getirilmeli,
7. Yerli sperma üretimi artırılmalı,
8. Damızlık etçi ve kombine işletmeler özel statüde desteklenmeli,
9. Hayvancılık işletmelerinde tekelleşmeyi ve manipülasyona açık durumu engelleyici işletme büyüklüklerine kota konulmalı, kotaların delinmemesi için herhangi bir hayvancılık şirketine ortak olan bir kişi başka bir hayvancılık şirketine ortak olamamalı,
10. Hayvancılıkla ilgili yeni işletme kuracaklara belirli kriterleri sağlayarak elde ettikleri hayvancılık yetki belgesi şartı getirilmeli,
11. TİGEM(Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü) çiftlikleri etçi ve kombine damızlık üretiminde görevlendirilmeli,
12. TMO(Toprak Mahsulleri Ofisi) ve Tarım Kredi Kooperatifi koordineli bir şekilde yem piyasasını belirlemeli,
13. Ulusal Brusella mücadele programı oluşturulmalı,
14. Şapla mücadele programı tazminatlı kesim ve Doğu Güneydoğu sınırlarında tampon bölge oluşturulmalı,
15. Kaba yemin trenle nakliyesi planlanmalı,
16. Kesimlerde karkasa fiyat verme yanında hayvanın diğer unsurları da (deri, kelle, sakatat vb.) fiyatlandırılmalı,
17. Et-süt yem paritesi kurala bağlanmalı ve mevzuatı oluşturulmalı,
18. Sözleşmeli besicilik modeline geçilmeli,
19. Besici besi başlangıcında besi sonu kesim fiyatını bilmelidir. 3-6-9-12 aylık kesim fiyatları açıklanmalı,
20. Besicilikte süt geliri olmadığı için desteklemeler aylık olarak verilmeli,
21. Besi desteklemesi kayıtlı kesimi ve üretimi, özendirici olmalıdır. Hayvan başına destek yerine karkas ağırlığını artırıcı destek verilmeli,
22. Irk bazında kesime farklı destek verilmeli,
23. Kırmızı ete verilen desteğin aslında gider olmadığı, kayıt altına alınmış ekonominin getirileri dikkate alındığında devletin bundan karlı çıkacağı maliye uzmanlarına iyice anlatılmalı (stopaj, gelir vergisi vb.),
24. Küçükbaş desteklemeleri belli karkas ağırlık üstündeki kuzu ve oğlak kesimine yönlendirilmeli,
25. Kuzu kesimi belli kg kriteri ile destek kapsamına alınmalı,
26. Desteklemelere suni tohumlama şartı getirilmeli,
27. Alternatif hayvancılık alanları desteklenmeli (hindi-kaz),
28. Hayvancılık desteklemelerinden kesilecek sosyal güvenlik primi ile yetiştiricilerin sosyal güvencesi ve emeklilik hakları sağlanmalı,
29. Büyükşehir yasasından kaynaklı hayvancılık işletmelerinin kurulumu ve rehabilitasyonu sorunları giderilmeli,
30. Büyükşehir yasasından kaynaklı mera sorunu giderilmeli,
31. Üretime katkı sağlayacak mazot desteği rakamı yeterli ve işleyişi pratik olmalı,
32. Üretimdeki enerji giderleri karşılanmalı,
33. Yem üretiminde ham madde temini için yapılan ithalatta döviz kuru farklı uygulanmalı,
34. Yerel yönetimler kooperatifçiliği-kooperatifleri alım garantili desteklemeli,
35. Sektöre kalifiye ara eleman yetiştirilmeli (İŞKUR aracılığıyla çoban, bakım ve besleme personeli, kasap, satış-pazarlama personeli vb.),
36. Hayvancılıkta alet-ekipman girdilerinin ülke içinde üretiminin sağlanması, hayvan aşılarının ülkemizde üretiminin desteklenmesi ve yerli aşı kullanımının teşvik edilmelidir.