Gümrük vergi alacaklarına yapılandırma imkânı geliyor ama…
Gümrük vergilerini de içerecek şekilde birçok vergi borcuna yeniden yapılandırma imkânı getiren "Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi” 16 Ekim 2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına (TBMM) sunuldu. Bu teklif aynen yasalaşırsa gümrük idaresi tarafından takip ve tahsil edilen vergiler de yapılandırma konusu olabilecek.
Teklifin içeriğine bakıldığında yapılandırma hükümlerinin bir önceki Kanun olan 7143 sayılı Kanun ile benzerlikler içerdiği görülüyor. Ancak teklifin sadece kesinleşmiş alacakları içerdiğini belirtmek gerekiyor. Teklife ilişkin görüşmelerde gerekçe olarak, devlete borcu olan ve son dönemde ödeme zorluğu çeken mükellefleri hedeflediği vurgulanıyor ve taksitlendirme sağlanarak ödeme kolaylığı getirilmesinin planlandığı belirtiliyor.
Gümrük mevzuatındaki ceza uygulamalarının diğer vergi düzenlemelerine kıyasla, verginin veya eşyanın gümrüklenmiş değerinin katları şeklinde daha ağır yaptırımlar içeriyor olması () nedeniyle bu düzenleme, birçok ithalatçı şirket ve bu şirketler ile gümrük idaresine karşı müştereken ve müteselsilen sorumlu olan gümrük müşavirlerini de yakından ilgilendiriyor.
Kapsam ne olacak?
31 Ağustos 2018 tarihinden (bu tarih dâhil) önce 4458 sayılı Kanun ve ilgili diğer kanunlar uyarınca gümrük yükümlülüğü doğan Ticaret Bakanlığınca takip edilen gümrük vergileri, idari para cezaları, faizler, gecikme faizleri ve gecikme zammı alacakları yeniden yapılandırma kapsamına giriyor. Burada önemli olan nokta, 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca takip edilen alacakların yapılandırma kapsamında olması. Ticaret Bakanlığınca takip-tahsil edilen ama gümrük kanunu kapsamı dışında olan alacaklar ise yapılandırma kapsama girmiyor.
4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamında olan ve 6183 AATUHK uyarınca takip edilen kamu alacakları ne olduğu burada önem arz ediyor. Buna göre, gümrük vergisine ilave olarak ithalat sırasında tahsil ve takip edilen, İlave Gümrük Vergisi, Ek Mali Yükümlülük, Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu, Türkiye Radyo Televizyon Bandrolü bu kapsamda değerlendiriliyor.
Kesinleşmiş alacak ne anlama geliyor?
Yapılandırmaya ilişkin kanun teklifi sadece kesinleşmiş alacakları içeriyor. Gümrük tekniğinde bunun anlamı; gümrük rejimlerine göre ilgili ithalat beyannamesinin tescil tarihi veya rejimin sona ermesi ya da ihlal edilmesine göre bir gümrük yükümlülüğünün 31 Ağustos 2020 tarihinden önce doğması ve bu gümrük işlemine göre bir alacağın Kanun’un yayımlandığı tarih itibarıyla kesinleşmiş olmasıdır. Bu alacakların vadesi geldiği halde ödenmemiş ya da ödeme süresi henüz geçmemiş bulunan kısımları kapsamda yer alıyor. Bu bağlamda, teklifin mevcut haliyle yasalaşması halinde, kanunun yayımı tarihi itibariyle ödenmiş olan alacaklar için yapılandırmadan yararlanmak mümkün olmayacaktır.
Bu noktada, kesinleşmiş alacak konusunun gümrükte hangi durumlara işaret ettiği önem arz ediyor. Gümrük vergi alacakları için yapılan uzlaşma görüşmesi olumlu sonuçlanmışsa ya da bu alacaklara karşı süresi içerisinde itiraz edilmez ise yada süresi içerisinde dava yoluna gidilmez ise yada başvurulan dava yolunda yargılama sonucu davacı aleyhine sonuçlanmış ise bu alacak kesinleşmiş oluyor. Bu statülerdeki alacakların yeniden yapılandırma kapsamında olduğu anlaşılıyor.
Teklifteki gümrük alacaklarına ilişkin bu düzenlemelerin, bir önceki yeniden yapılandırma kanunu olan 7143 sayılı Kanunun kesinleşmiş alacaklar kısmı ile paralellik arz ettiği görülüyor. Yeniden yapılandırma kapsamında tahsilinden vazgeçilecek alacak ve tutarların tespiti için ilk önce alacağın vergi aslına bağlı olup olmadığının belirlenmesi gerekiyor.
Yeniden yapılandırma talebine konu gümrük alacağı vergi aslına bağlı bir alacak ise, vergi aslının tamamının ödenmesi halinde idari para cezaları siliniyor ve gecikme faizi, gecikme zammı gibi feri alacakları yerine Yİ-ÜFE aylık değişim oranına göre hesaplanacak tutar dikkate alınıyor. Vergi aslına bağlı olmayan idari para cezalarının yarısından vazgeçiliyor. Gümrüklenmiş değer üzerinden hesaplanan idari para cezalarında ise ceza tutarının %30’u ile varsa vergi aslı ve vergi aslı üzerinden Yİ-ÜFE aylık değişim oranına göre hesaplanacak tutarın tahsili halinde, cezanın kalan % 70’i ve gecikme faizi, gecikme zammı gibi feri alacakların tahsilinden vazgeçiliyor.
Ne yapılmalı?
Şu an için bu yapılandırma teklif halinde yani henüz yasalaşmadı. Yasa teklifi, Meclis Genel Kurulunda kabul edildikten sonra, Cumhurbaşkanı tarafından da onaylanırsa Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecek. Dolayısıyla bu aşamaya kadar bir işlem yapılması beklenmiyor. Ancak yasalaşma ihtimaline karşı bu yapılandırma kapsamına giren alacaklar için bir ödeme yapmadan önce teklifteki hükümleri gözden geçirmekte ve gelişmeleri takip etmekte yarar olacaktır.
Teklif bu haliyle yasalaşırsa, yeniden yapılandırmanın kapsamının, gümrük alacakları yönünden geçmiş uygulamalara kıyasla çok sınırlı ve dar kapsamlı olacağını söyleyebiliriz. Halbuki gümrük tekniği açısından birçok konu tartışmalı oluyor ve bazen teknik konulara ilişkin yorum farklılıkları da bu gibi uyuşmazlıkları daha da arttırabiliyor. Bu nedenle, kesinleşmemiş alacak olarak nitelendiren ve itiraz veya dava safhasındaki kamu alacakları gerek sayı gerekse de tutar olarak daha çok bulunuyor. Geçmiş yeniden yapılandırma uygulamaları bir kez daha gösterdi ki birçok mükellef, haklı da olsa, kamu idareleri ile uyuşmazlık yaşamak yerine yapılandırmadan yararlanmayı tercih ediyor. Bu nedenle mevcut yeniden yapılandırmanın kapsamının önceki yapılandırma uygulamalarında olduğu gibi genişletilmesi ve kesinleşmemiş alacakların yanı sıra inceleme safhasında olan veya kendiliğinden bildirim üzerine tahakkuk edecek gümrük alacaklarının da yeniden yapılandırmaya dahil edilmesi kamu menfaatleri ile uyumlu olacağı gibi mükellefler için de yeni bir sayfa açmak için bir fırsata ve bu zorlu pandemi sürecinde bir morale vesile olacaktır.