Gübrede yüzde 13 indirim, takip sistemine yüzde 98 zam

Türkiye adeta deprem fırtınasına yakalandı. Önce Kahramanmaraş merkezli sonra Hatay merkezli olmak üzere 4 büyük deprem ve binlerce artçı deprem yaşandı.

İlk olarak 6 Şubat 2023 günü sabaha karşı saat 04.17’de Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7,7 şiddetinde bir deprem oldu. Bu depremden 9 saat sonra bu kez Elbistan merkezli 7,6 şiddetinde ikinci deprem oldu. Bu iki deprem 10 ilde, özellikle Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Adıyaman’da büyük felakete neden oldu.

İki hafta sonra 20 Şubat akşamı henüz ilk iki depremin enkazları kaldırılmadan bu kez Hatay’ın Defne İlçesi merkezli 6,4 ve Samandağ merkezli 5,8 şiddetinde peş peşe iki deprem daha yaşandı. Resmi rakamlara göre bu depremlerde 41 binden fazla yurttaşımız yaşamını yitirdi. Yine 100 binden fazla yaralımız var. Bir kez daha yaşamını yitirenlere Allah’tan rahmet, yakınlarına başsağlığı ve yaralılara acil şifa dilerim.

Depremin yaralarını sarmaya çalışırken bir yandan da bölgedeki yurttaşların yaşama tutunmaları için kendi alanım olan tarımla ilgili köylerde, kırsalda yaşananları, sorunları, eksiklikleri ve yapılması gerekenleri duyurmaya, yansıtmaya çalışıyorum. Tarım ve kırsalda yapılması gereken çalışmaları dün ayrıntılı olarak yazmıştım. Tarımsal üretim için özellikle gübre, mazot, tohum ve yem ihtiyacının karşılanmasının önemine dikkat çekmiştim.

Gübre indirimi ve sabit fiyata ne oldu?

Kışlık ekimi yapılan ürünlere bugünlerde gübre atılması gerekiyor. Sadece deprem bölgesindeki çiftçiler için değil, genel anlamda gübre fiyatları yüksek. Üretici gübre almakta zorlanıyor. Gübre desteğinin ödenmesinde bir karmaşa var.

Yılbaşı öncesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yapılan bakanlar kurulu toplantısından sonra çiftçilere destek olmak amacıyla gübrede yüzde 13, yemde yüzde 5 indirim yapılacağını açıkladı. Ayrıca Nisan sonuna kadar gübre ve yemde fiyatların sabitleneceğini duyurdu. Bu indirimler kısa sürede anlamsız kalırken, gübre sektöründe tartışmalara neden olan Gübre Takip Sistemi (GTS) için alınan etiket bedeline yüzde 98 zam yapıldı.

İndirim müjdesini Cumhurbaşkanı Erdoğan vermişti

GTS’ye yapılan zammın ayrıntısına geçmeden gübre ve yem indirimi konusunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın söylediklerini hatırlayalım: “Bir müjde de çiftçilerimize ve tüketicilerimize vermek istiyorum. Salgın sonrası küresel emtia piyasalarında yaşanan dalgalanmayı fırsat bilerek haksız kazanç peşinde koşanlarla mücadelemizi yeni araçları devreye sokarak sürdürüyoruz.

Bu kapsamda çiftçilerimizin temel ihtiyaçlarının başında gelen, çiftçi kardeşlerim özellikle bunu size hatırlatıyorum, gübre ve karma hayvan yeminde daha önce bir dizi indirimi hayata geçirmiştik. Şimdi yeni bir adımla çiftçilerimizin en önemli girdileri olan kimyevi gübre ve karma hayvan yemi fiyatlarında hem indirim yapıyor hem de fiyat sabitlemesine gidiyoruz.

Tarım Kredi Kooperatifleri ilkbahar döneminde yoğun olarak kullanılan DAP, Üre, Amonyum Sülfat, 20-20 ve nitropower kimyevi gübre çeşitlerinde yüzde 13’e varan indirim uygulayacak. Gıda, Tarım, Hayvancılık Bakanım (Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’ye bakarak) bu işi yakın takibe alması lazım. Aynı şekilde karma yemde de yüzde 5’e varan indirim yapılacak.

En az bunun kadar önemlisi de gübre ve yem fiyatlarını Nisan sonuna kadar sabitliyoruz. Şayet bu dönemde gübre ve yem fiyatlarında üreticimiz lehine bir gerileme olursa elbette bunu yansıtacağız. Ama yeni fiyat listesi artışlardan etkilenmeyecek.”

GTS’ye yılbaşından geçerli yüzde 98 zam

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı indirim ve fiyat sabitleme elbette sadece Tarım Kredi Kooperatifleri için geçerliydi. Fakat Türkiye’de tüm gübre sektörüne yönelik bir uygulama var. Gübre Takip Sistemi (GTS). Tarım ve Orman Bakanlığı adına bu takip işini özel bir firma yapıyor. Uygulamaya başlandığı 2018 yılından bu yana sektörün büyük tepkisini çeken uygulama kapsamında üreticilerden bir bedel alınıyor.

Gübre üreticilerinin verdiği bilgiye göre 2023 yılı 2023 yılı için 1 Ocak 2023 tarihinden geçerli olmak kaydıyla yüzde 98 zam yapıldı. Bir yandan gübrede yüzde 13 indirim yapıldığı açıklanırken diğer yandan GTS’ye yüzde 98 zam olması kabul edilebilir bir durum değil. Çünkü yapılan bu zam sonuçta çiftçiye yansıtılıyor.

Gübre fiyatlarına nasıl yansıyacak?

Gübre üreticilerinden aldığımız bilgiye göre, yapılan bu zam ile birlikte bazı gübre çeşitlerinde bir torbadaki fiyat farkı şöyle:

 -25 kiloluk Amonyum Sülfat gübresinde satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 7,3 olurken, 25 kiloluk CAN gübresinin satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 6,1 oldu.

- Yine 50 kiloluk Üre gübresinde satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 3, 50 kiloluk Amonyum Sülfat gübresinde yüzde 4,6 ve 50 kiloluk CAN gübresinde de satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 3,9 oldu.

Gübrede ağırlıklı olarak ortalama yüzde 3,8 Gübre Takip Sistemi payı alınacak. Bunun anlamı gübreye bu oranda zam demek. Hükümet bir yandan gübrede KDV'yi kaldırarak, indirim yaparak, fiyat sabitleyerek çiftçiye destek olduğunu açıklarken, takip sistemi için bu oranda bir para alınması gübre fiyatlarını yükseltir.

2022’de geriye dönük milyonlarca lira fark faturası kesilmişti

Gübre sektörü geçen yılda geriye dönük kesilen milyonlarca liralık fark faturası ile karşı karşıya kalmıştı.

Nitratlı gübrelerin el yapımı patlayıcıda kullanılmasını önlemek amacıyla tüm gübrelerde uygulamaya konulan DNA Barkod sistemli GTS 2018 yılından bu yana uygulanıyor. Gübre üreticileri DNA Barkod etiketi olmadan gübreyi piyasaya süremiyor. Bu etiket için, GTS kapsamında gübre üreticilerinden bir bedel alınıyor.

GTS kapsamında her yılbaşında tüketici enflasyonu oranında zam yapılırken 2022’de yılbaşında zam yapılmadı. Çünkü gübre de krizin yaşandığı bir dönemdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatı ile Tarım Kredi Kooperatifleri gübrede yüzde 30 indirim yaptı. Özel sektör de destek olmak için yüzde 30 indirim yaptı. O dönemde Tarım ve Orman Bakanlığı ile görüşen gübre üreticileri, yüzde 30 indirim yapıldığı için GTS’de artış olmamasını talep etti. Bu nedenle GTS’de fiyat artışı olmadı ve 2021 fiyatıyla devam edildi. 2022’nin sonuna doğru geriye dönük olarak yüzde 93’ün üzerinde zam yapıldı. Satışı yapılan, faturası kesilen ürünlere ilave bir ödeme istendi.

Özetle, Türkiye’de uygulandığı biçimiyle dünyada başkaca bir örneği olmayan Gübre Takip Sistemi, patlayıcıda kullanılmayı önleme amacından uzaklaşarak adeta haksız bir ödemeye dönüştü. Yapılan zamlarla alınan para üreticiye gübre zammı olarak yansıyor. Bir yandan indirim, fiyat sabitlemesi müjdesi verilirken bir yandan yapılan bu zam gübre üreticileri ve çiftçiler için kabul edilemez.

Tarımsal girdi fiyatları 2022’de yüzde 103 arttı

Türkiye İstatistik Kurumu 2022 yılı Aralık ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni açıkladı. Buna göre yıllık artış yüzde 103,14, aylık ise yüzde 0,72 oldu. Fiyat artışının nereden nereye geldiğini anlamak için son 3 yıla bakmak yeterli. Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi 2020’de yüzde 17,52 oranında artarken 2021’de yüzde 45,61 arttı. 2022’de ise yüzde 103,14 oldu. TÜİK verilerine göre, 2022’de fiyatı en çok artan tarımsal girdilerde bina bakım masrafları yüzde 120,60 ile ilk sırada. Hayvan yemi yüzde 117,81ile ikinci sırada. Mazotunda içinde olduğu enerji ve yağlar grubundaki artış yüzde 115,87 oranında artarken, gübre ve toprak geliştirici ürünlerdeki artış yüzde 101,48 oldu. Tarımsal ilaçlardaki artış da yüzde 96,11 olarak gerçekleşti. Fiyatı en az artan grup ise yüzde 33,98 ile veteriner harcamaları olması dikkat çekti.