Gübre desteğinde Bakan Pakdemirli'nin kafa karıştıran açıklamaları

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli önceki gün tarım destekleri özellikle de gübre desteği ile ilgili bazı açıklamalar yaptı. Öyle açıklamalar ki, kendisinin de, çiftçinin de, açıklamayı haber yapan medyanın da kafası karıştı.

Kafa karışıklığını gidermek için yapılan açıklamayı maddeler halinde tek tek ele almakta yarar var. Ama öncelikle, Bakan Pakdemirli'nin kafa karıştıran açıklamasını bakanlığın internet sayfasından aktaralım.

Bakan Pakdemirli: "2022 üretim yılı için hububat dahil tüm ürünlerde gübre desteklerini yüzde 100 artırarak ödeyeceğiz" başlığı ile verilen haberin desteklerle ilgili bölümü şöyle:

"Pakdemirli, tarımsal ürünlerde ve girdilerde küresel bazda çok büyük artışlar olduğuna işaret ederek, uluslararası boyutta yaşanan gelişmeleri de yakından takip ettiklerinin altını çizdi. Bu kapsamda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın destekleriyle 2021 başında gübre desteklerinin yüzde 100, sertifikalı tohum desteklerini hububatta yüzde 88 ila yüzde 166 artırdıklarını hatırlattı.

Son günlerde dünya genelinde gübre ve gübre ham madde fiyatlarının tekrar artışa geçtiğine dikkati çeken Pakdemirli, yaşanan bu gelişmeler karşısında önceliklerinin çiftçilerin korunması ve üretimde sürdürülebilirliği sağlamak olduğunu belirtti.

Bu amaçla bu yıl hasat edilen buğday, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale için gübre desteklerini yüzde 25 artırarak ödeyeceklerini bildiren Pakdemirli, şunları söyledi:

"2022 üretim yılı için de hububat dâhil tüm ürünlerde gübre desteklerini yüzde 100 artırarak ödeyeceğiz. Buğday, arpa, çavdar, tritikale ve yulaf için 16 lira olan gübre desteğini 2021 yılı üretimi için dekara 20 lira, 2022 üretim yılı için de dekara 32 lira olarak ödüyor olacağız. Diğer ürünlerde ise gübre desteklerini 2021 üretim yılı için dekara 8 lira, 2022 üretim yılı için de dekara 16 lira olarak ödeyeceğiz. 2022 üretim yılı için sertifikalı tohum kullanım desteğini buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale ve çeltik için yüzde 50 artışla dekara 24 liraya çıkardık.

Bu düzenlemeyle son 2 yıllık süreçte buğdayda gübre desteğini tam 4 misli, sertifikalı tohum desteğini de yaklaşık 3 misli artırdık. Mazot desteğini de her üretim yılı için maliyetinin ortalama yüzde 50'si olacak şekilde ödemeye devam edeceğiz. Her zaman çiftçimizin yanında olduk, imkânlar çerçevesinde olmaya da devam edeceğiz. Üreticilerimiz ve yetiştiricilerimiz, maliyetlerindeki artıştan endişe etmesin, gönülleri ferah olsun, onlar ekip biçmeye devam etsin."

Gübre desteği hangi yıl ne kadar artacak?

Açıklamadan da görüleceği üzere bu yılın başında 2020 ürünleri için gübre desteğinde yüzde 100 artış var. 2021 yılı için 5 üründe yüzde 25,  diğer ürünlerin hepsinde herhangi bir artış yok. 2022 yılı için ise 2020 yılı desteğine göre yüzde 100 artış öngörülüyor. Bakan Pakdemirli ağırlıklı olarak 2022 üzerinde duruyor. Bakanlık ve medya da bunu manşete taşıdı.

İşin gerçeği şu:

1- Yılın bitmesine 2 ay kaldı. 2021 yılı tarım destekleri henüz açıklanmadı. Hangi ürüne ne kadar destek verileceği, hayvancılık, tohum, fark ödemesi ve diğer desteklerin yer alacağı  "2021 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar" henüz Resmi Gazete'de yayınlanmadı. Daha yalın bir anlatımla, çiftçinin 2021 yılında ekimini yaptığı, hasat ettiği ve sattığı ürünler için ödenecek destekler henüz belli değil.

Tarımsal destek bütçesindeki artış enflasyonun altında

2- Ürün bazında destekler belli değil, fakat 2021 yılı desteklerinin ödeneceği 2022 tarım bütçesi belli. Resmi Gazete’nin 25 Ekim 2021 tarihli Mükerrer sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı 2022 Yıllık Programı'na göre 2021 yılında üretilen ürünler için çiftçilere 2022 bütçesinden 25.8 milyar lira destek ödenecek. 2021 bütçesine göre sadece yüzde 12.5 oranında bir artış öngörülüyor. Tarım destekleri enflasyonun altında artmış olacak.

3- Bakan Pakdemirli henüz açıklanmayan 2021 Tarımsal Destekleme Kararnamesi'nden sadece bir kaç desteği açıklamış oldu. Yani, toplamda 150'yi aşkın kalemden oluşan 2021 tarım desteklerinden sadece gübre desteğini cımbızla çekerek açıkladı. Hızını alamayarak 2022 yılının da gübre ve 5 üründeki sertifikalı tohum desteğini açıklamış oldu. Kafaları karıştıran da bu oldu. Daha 2021 destekleri açıklanmadan, ödenmeden 2023 bütçesinden ödenecek olan 2022 yılına ait iki kalem desteği açıklama fikri nereden çıktı?  Çiftçilere "biz sizi destekliyoruz" mesajı mı vermek isteniyor. O zaman 2021 desteklerini açıklarsınız ve hemen ödersiniz. Bu dönemde açıklama çok ama ödeme yok. Kuraklık destekleri bile daha ödenmedi.

Gübre desteği 2021'de sadece 5 üründe artırılıyor

4- Bakan Pakdemirli'nin açıkladığı gübre desteğine gelince; 5 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 2020 yılı gübre desteğinde yüzde 100 artış yapıldı. Resmi Gazete'de " 2020 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar" olarak yayınlandı. Karar ile buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için dekar başına 8 lira olan gübre desteği 16 liraya çıkarıldı. Diğer ürünlerde ise dekar başına 4 lira olan destek 8 liraya çıkarıldı. Bu destekler 2021 bütçesinden ödendi.

5- Pakdemirli'nin açıklamasına göre, buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için 2020 yılı ürünleri için dekar başına 16 liraya çıkarılan gübre desteği 2021 ürünleri için yüzde 25 artışla 20 liraya çıkarılıyor. Diğer ürünlerde ise herhangi bir artış yapılmıyor. Çeltik, kütlü pamuk, nohut, kuru fasulye, mercimek, patates, yağlık ayçiçeği, soya, dane mısır, kuru soğan, kanola, aspir, yaş çay, fındık, yem bitkileri, zeytin ve diğer tüm ürünlerde 2020'de olduğu gibi 2021 ürünleri için de dekar başına 8 lira gübre desteği ödenecek. Bu ödemeler 2022 yılı bütçesinden yapılacak.

2022 destekleri 2023 yılı bütçesinden ödenecek

6- Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin açıklamasına göre 2022 yılında ise gübre desteği 2021 yılına göre değil, 2020 yılına göre yüzde 100 artışla buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için dekar başına 32 lira, diğer ürünlerde ise 16 lira olarak ödenecek. 2022 ürünü için yapılacak bu ödemeler ise 2023 yılı bütçesinden ödenecek. Ama sanki yarın ödenecekmiş gibi sunuluyor.

7- Tarım Bakanı Pakdemirli'nin 2022 yılına ait iki kalem desteği açıklaması önemli. Fakat,  keşke önce 2021 destekleri açıklansa ve bir an önce ödenseydi. Keşke, 2022 desteklerinin tamamı şimdiden açıklansa ve çiftçi ona göre üretime karar verse ve önünü görebilse.  Fiyatı son 1 yılda yüzde 150 ile yüzde 200 arasında değişen gübre zamları karşısında çiftçiye gerekli ve yeterli desteği ödemeyen Tarım Bakanlığı, 2023 bütçesinden ödenecek desteği yüzde 100 artırmakla övünüyor. Yani, çiftçiye "iki yıl sonra size gübre desteğini 3 yıl öncesine göre yüzde yüz artırarak ödeyeceğim" diyor. Çiftçi şu anda tarlada, gübreye ihtiyacım var diyor. Desteğe ihtiyacım var diyor. Bakan Pakdemirli, 2 yıl sonraki ödemeden bahsediyor. O zamana kadar kim öle kim kala.

Medya algısı ve yanılgısı

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin gübre desteği açıklamasını birçok gazete ve televizyon kanalı, internet siteleri "Tarım destekleri yüzde 100 artacak" veya "Gübre destekleri yüzde 100 artacak" şeklinde verdi. Bakanlık bir anlamda amacına ulaşmış oldu. 2023 yılı bütçesinden ödenmesi öngörülen gübre desteğini sanki yarın ödenecekmiş gibi kamuoyu algısı yaratılmış oldu. Oysa ödenen bir şey yok.

Gübre desteğinde 2021 yılı için sadece 5 üründe buğday,  arpa, çavdar, yulaf, tritikale de dekar başına yüzde 25 artış olacak. Çeltik, kütlü pamuk, nohut, kuru fasulye, mercimek, patates, yağlık ayçiçeği, soya, dane mısır, kuru soğan, kanola, aspir, yaş çay, fındık, yem bitkileri, zeytin ve diğer tüm ürünlerde 2021 ürünü gübre desteğinde bir artış olmayacak. Bu ürünlerde 2022'de ise dekar başına 8 liradan 16 liraya çıkarılacak. Ödemesi 2023 bütçesinden olacak.

Özetle, çiftçinin gübre desteğine en fazla ihtiyaç duyduğu bir dönemde çiftçiyi desteklemek, destekleri hemen ödemek yerine Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli topu taca değil taaaa 2023'e atıyor.