Gıdada büyüyen tehlike; “tağşiş ve taklit”
İrfan O. Hatipoğlu
Denizli Tarım Platformu Başkanı
Düzenli olarak yapılan gıda tüketimi, açlık ve yoksulluk sınırı araştırmaları, dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcamanın her ay arttığını ortaya koyuyor. Gıda fiyatlarının yüksekliği aileleri gelirlerinin büyük bölümünü gıdaya ayırmaya ve ucuz gıdaya yöneltmekte. Bu yönelim ‘sağlıksız/hileli gıda’ üretimini arttırdı/yaygınlaştırdı. “Gıda terörünün” oluşmasının önünü açtı.
Gıda terörü; sağlıksız/hileli gıda, ilgili yasa/yönetmeliklere göre “tağşiş ve taklit” edilmiş gıdanın egemenliğidir. Tağşiş, gıda maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin, mevzuata veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi durumudur. Taklit ise gıda maddesini ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerini; şekil, bileşim ve nitelikleri itibariyle evsafında olmayan özelliklerin haiz gibi gösterilmesidir.
Gıda da tağşiş ve taklittin yapılması “gıda güvenliği” sorunu olarak alınır. Çünkü hileli gıda tüketicilerin aldatılması yanında, genel sağlığı olumsuz etkiler. Bedensel, zihinsel, ruhsal sağlığı tehdit eder. Obezite, şeker hastalığı vb. kronik hastalıkların yaygınlaşmasının önünü açar.
Dönemsel olarak yapılan denetimlerde, gıda da tağşiş ve taklittin yaygın olduğu, giderek arttığı saptanmıştır. Tüm gıda guruplarında, toplum sağlığını yıkıma uğratacak düzeyde ayrıntısız yapılmaktadır. Örneğin süt, süt tozu ve bebek mamalarında melamin maddesine rastlanmıştır. Melamin plastik ve yapıştırıcı üretiminde kullanılan toksik (zehirli) bir kimyasaldır. Süte su katıldığında sütteki protein miktarı düşer. Sulandırılan süte melamin katarak sütteki protein miktarının yüksek çıkması sağlanır. Bu süt ürünlerinin kullanılması sonucunda bebek ölümleri, zehirlenmeler ve böbrek hastalıkları meydana geldiği saptandı. Yine dana eti içerdiği belirtilen sucuklarda at eti, kanatlı eti, sakatat ve baş eti tespit edildi. Alkolsüz içecek, enerji içecekleri, çikolata ve takviye edici gıdalarda, viagra etken maddesi olan sildenafil tespit edilmiştir.
Gıdalarda yapılan hileleri tüketicilerin saptaması çok zordur. Dikkat ve duyarlılığı arttırmak için yaygın yapılan hileleri bilmekte yarar var. Kırmızı toz biberin renginin daha canlı olmasını sağlamak amacıyla, kiremit tozu ve kullanımı yasak olan sentetik renklendiriciler eklenmekte. Siyah zeytinin rengini koyulaştırmak için, zeytine gıdada kullanımı yasak olan tekstil boyaları ve sentetik boyalar katılmakta. Piyasada bozulan peynirler toplanarak kaşar, krem peynirinin yapımında kullanılmakta. Margarin, kemik tozu, nişastadan oluşan, içinde hiç süt bulunmayan kaşar peyniri üretilmekte. Zeytin yağına pamuk, kanola, ayçiçek yağı gibi ucuz bitkisel yağlar karıştırılmaktadır. Meyveli dondurmalara kullanımı yasaklanmış sentetik boyalar eklenmekte. Üzüm pekmezine glukoz şurubu, bozuk, aflatoksini yüksek ve imha edilmesi gereken incirler kaynatılarak pekmezin içine katılmakta. Glikoz ve renklendirici ile sahte bal üretilerek, süzme bal olarak satılmaktadır.
Tüm gıda maddelerinde hile yapılıyor diyemeyiz. Fakat, alt gelir gruplarının ulaştığı gıdalarda, sağlıksız/hileli gıda oranı artmaktadır. Bunun nedeni alım gücünün azalması yanında, denetimle ilgili kamu kurumlarının, denetimlerini etkin yapmamasıdır. Tarım bakanlığı, büyükşehir arasında denetim bütünlüğünün parçalamasıdır. Tüketici olarak yapmamız gereken ise duyarlılığımızı arttırırken, sosyal ağlar üzerinden, sivil toplum, meslek örgütleri önderliğinde kamusal duyarlılığı arttırmaktır. Bunu yapmazsak, terörün her türlüsünün yaptığı yıkımı, gıda terörü sağlığımız da yapacak.